Frankfurt Borsası’nda uzun yıllardır tahvil tüccarlığı yapan Arthur Brunner, “Daha evvel hiç bu türlü bir şey yaşamadım” diyor. Batılı devletlerin Rusya’ya yönelik yaptırımları nedeniyle Moskova’nın, milletlerarası finans piyasalarıyla irtibatı büyük ölçüde koptu. Bu sebepten ötürü kredi derecelendirme kuruluşu Fitch, Çarşamba gecesi Rusya’nın kredibilitesini “B”den “C”ye düşürdü. Bunun sonucunda Rus devlet tahvillerindeki bedel kaybı daha da arttı. Fitch, Rusya’nın yakın vakitte temerrüde düşmesini, yani ödeme kabiliyetini yitirerek borç yükümlülüklerini yerine getiremez hale gelmesini bekliyor. Reuters’e konuşan Dünya Bankası Lider Yardımcısı Carmen Reinhardt da yeniden Rusya için “temerrüt” beklentisini lisana getirdi.
Devletin kasası dolu
Diğer memleketler arası derecelendirme kuruluşları da daha evvel Rusya’nın kredi notunu düşürmüştü. Fitch mevcut atağını, “Rusya’nın devlet borçlarını geri ödeme kabiliyetini daha da baltalayan gelişmelerle” gerekçelendiriyor. Derecelendirme kuruluşu, bu açıklamasıyla birkaç gün evvel yürürlüğe giren ve ülkenin mali yükümlülüklerinin, döviz yerine Rus Rublesi ile karşılanmasını öngören başkanlık kararnamesine atıfta bulunuyor.
Teorik olarak bakıldığında Rusya, aslında tüm mali yükümlülüklerini yerine getirebilecek seviyede görünüyor. Çünkü devletin kasaları dolu. Dünya piyasalarındaki güç fiyatları, son aylarda savaştan bağımsız olarak da esasen yükselişe geçmişti. Bu durum, Rusya’nın güç gelirlerini daha da artırdı.
Finans haberleri ajansı Bloomberg, Rusya’nın yabancı alacaklılara karşı yükümlülüklerinin 50 milyar doların biraz altında olduğunu varsayım ediyor. Berlin’deki Alman Ekonomik Araştırma Enstitüsü (DIW) Lideri Marcel Fratzscher DW’ye verdiği demeçte, “Rus devletinin dış borcu hayli düşük” değerlendirmesini yapıyor.
Rusya, petrol ve doğal gaz ihraç ederek epey yüksek bir ticaret fazlası elde etti ve bu nedenle aslında son yıllarda dış borcunu azaltabildi. Rusya Merkez Bankası’nın döviz rezervlerinin 640 milyar dolar civarında olduğu kestirim ediliyor. Fakat birden fazla yurt dışında olan bu döviz rezervlerinin büyük bir kısmı, yaptırımlar nedeniyle donduruldu. Yani Kremlin idarenin halihazırda rezervlere erişimi yok. Bu nedenle Alman iktisatçı Marcel Fratzscher de önümüzdeki aylarda Rusya’nın temerrüde düşeceğine inanıyor.
Hacker hücumları ihtimali
Rusya’nın muhtemel temerrüdünün, nispeten düşük dış borç düzeyi nedeniyle memleketler arası finans sistemi üzerindeki olumsuz tesirinin hudutlu seviyede kalması bekleniyor. Fakat Putin’in olup bitenleri elleri kolları bağlı biçimde seyretmeyeceği ve birtakım karşı ataklara başvuracağı da aşikâr. Moskova idaresi, örneğin global finans sistemini etkileyecek hacker taarruzları yahut döviz piyasalarında manipülatif süreçler yoluyla süreksiz belirsizlik ve kaos ortamı oluşturmaya çalışabilir. DIW Lideri Fratzscher, “Rusya ve ortaklarının, Batı iktisadına ziyan vermek için gerginliği mali piyasalara da taşıyarak, global finans sisteminde manipülasyona neden olmaya çalışmasından tasa ediyorum,” diyor.
Bu tasa, önümüzdeki hafta gerçeğe dönüşebilir. Zira Rusya’nın toplam 100 milyon dolar fiyatındaki faiz ödemelerinin vadesi doluyor. Ayrıyeten 4 Nisan’da, yaklaşık iki milyar dolarlık hacme sahip devlet tahvillerinin faiz ödemesi kelam konusu. ABD’li yatırım bankası Morgan Stanley, hafta başında müşterilerine Rusya konusunda gönderdiği mektupta, “Temerrüdü en mümkün senaryo olarak görüyoruz” diye yazdı.
Rusya’nın mali yükümlülüklerini yerine getiremez hale gelmesi, ülkedeki yerli yatırımcıları ve bilhassa bankaları da olumsuz etkileyecek. Çünkü devlet tahvillerinin bir kısmı lokal bankaların elinde bulunuyor. Lakin Marcel Fratzscher, ölçülerin yönetilebilir olduğunu, bu nedenle Rusya’nın iflası durumunda bankacılık sistemi için çok büyük bir sorun görmediğini söylüyor.
Döviz süreçlerine kısıtlama
Kremlin idaresi, en makûs senaryoyu engellemek için ağır gayret harcıyor. Bu çerçevede Rusya Merkez Bankası, döviz alım-satımlarına önemli kısıtlamalar getirdi. Örneğin, önümüzdeki Eylül ayına kadar Rusların, döviz hesaplarından 10 bin dolardan fazla para çekmelerine artık müsaade verilmiyor. Merkez Bankası, Rus bankalarının döviz satmasının da yasak olduğunu duyurdu.
Ancak tüm bu çırpınışlara karşın görünen o ki, Rusya önümüzdeki hafta vadesi dolacak birinci ödemelerinde temerrüde düşmek durumunda kalacak. Yeniden de bu durum, şimdi devlet iflası manasına gelmeyecek. Çünkü birinci temerrütten sonra 30 günlük bir ek müddet tanınıyor. Yani Rusya’nın gerçek ödeme kabiliyeti fakat önümüzdeki Nisan ortasında mutlaklık kazanacak. Ayrıyeten Rusya, temelde kâfi döviz rezervine sahip olduğundan ve milletlerarası yaptırımlar nedeniyle rezervlerine süreksiz olarak erişim sağlayamadığından, bu yalnızca “teknik bir temerrüt” kararında olacak.
Mischa Ehrhardt
© Deutsche Welle Türkçe
