Rusya Devlet Lideri Vladimir Putin’in Ukrayna’nın doğusundaki ayrılıkçı bölgeleri tanıdığını açıklaması, şimdiye kadar iki ülke ortasında hassas bir istikrar siyaseti takip eden Türkiye’yi artık daha net bir tercih yapmak durumunda bırakabilir.
Putin, dün gece bu kararı açıkladığı ulusa sesleniş konuşmasında, Donbas bölgesinin tarihî olarak Rusya toprağı olduğunu da savundu. Konuşmanın akabinde da Rusya bölgeye barış gücü göndermeye karar verdiğini açıkladı.
Gece yarısı biten konuşmaya Türkiye’den birinci reaksiyon çok fazla vakit geçmeden AKP Küme Başkanvekili Bülent Turan’dan geldi. Turan toplumsal medya hesabından, “Ukrayna’nın toprak bütünlüğüne hürmet duyulmalıdır. Tarihteki mevcut konulardan/durumlardan yola çıkılırsa tüm dünyanın sonlarının tekrar çizilmesi gerekir. Dünyanın artık kaosa, krize, savaşa, istikrarsızlığa değil; huzura ve barışa gereksinimi var” tabirlerini kullandı.
Dışişleri Bakanlığı iseyaptığı açıklamayla Rusya’nın Donetsk ve Luhansk Cumhuriyetleri’ni tanıma kararını “kabul edilmez buluyoruz ve reddediyoruz” diyerek, Ukrayna’nın siyasi birliğinin ve toprak bütünlüğünün korunmasına bağlılığını bir sefer daha vurguladı.
ABD ve Batı ülkelerinin kısa bir mühlet içinde Rusya’ya karşı çeşitli yaptırımları devreye sokması bekleniyor.
Rusya, ayrılıkçı bölgeler Luhansk ve Donetsk’in bağımsızlığını tanıdı ve bu bölgelere barı gücü gönderileceğini duyurdu.
Türkiye ne yapmalı?
Dün geceki gelişmeler kendisini Rusya ile Batı ülkeleri ortasındaki Ukrayna merkezli giderek tırmanan gerginlik sırasında net bir tercih yapmak zorunda hissetmeyen Ankara’yı yeni bir durum almaya zorluyor.
Ekonomi ve Dış Siyaset Araştırmalar Merkezi (EDAM) Yöneticisi Sinan Ülgen’e nazaran Putin’in iki ayrılıkçı bölgeyi tanıması yalnızca Türkiye için değil tıpkı vakitte dünya istikrarı için de bir tehdit. Bu kararın memleketler arası hukuka muhalif olduğunu vurgulayan Ülgen, şöyle konuşuyor:
“Rusya bu cumhuriyetler için ‘self determinasyon’ tanıdığını söyledi lakin bu formuyla bu hakka başvurulması çok büyük istikrarsızlık yaratır. Zira bu hak memleketler arası hukukta çok katı normlara tabidir, birçok kaidenin bir ortada olması gerekir. Lakin burada o denli bir durum yok. Rusya ayrılıkçılığa takviye olmuş oldu.”
Ekonomi ve Dış Siyaset Araştırmalar Merkezi (EDAM) Yöneticisi Sinan Ülgen
Ülgen, Türkiye’nin bu kararı birinci olarak milletlerarası hukuk temelinde eleştirmesi gerektiğini belirterek, “Rusya atılımını yaptı. Artık top batıya geçmiş durumda. Batı İttifakının bir karşılık vermesi gerekecek ve yaptırımlar gelecek. Kırım’dan sonra da CAATSA yaptırımları gelmiş ve bizi de etkilemişti” hatırlatması yapıyor.
2014’te Kırım’ın işgalinden sonra hem ABD hem de AB ülkeleri Rusya’ya karşı yaptırım kararları almıştı. AB almış olduğu kararlarda ihtiyatlı bir tavır sergilerken, ABD’nin yaptırımları daha sert olmuştu. Türkiye, Kırım’ın ilhak edilmesini “yasa dışı” olarak vurgularken, Batı’nın tıpkı nedenle Rusya’ya uyguladığı milletlerarası yaptırımlara katılmamıştı.
Loğoğlu: “İş yeni başlıyor”
Dışişleri Bakanlığı eski Müsteşarı, Emekli Büyükelçi Faruk Loğoğlu Türkiye’nin bu tansiyonda şimdiye kadar gerçek bir dış siyaset takip ettiğini lakin artık işinin daha da zorlaştığını belirtiyor.
“Türkiye, Suriye ya da Libya’da olduğunun tam bilakis bu defa taraf tutmadı” diyen Loğoğlu, kelamlarını şöyle sürdürüyor:
“Ancak iş yeni başlıyor. Zira bu iki bölgenin bağımsızlığını tanıdıktan sonra Rusya’nın asker sevk etmesi derhal yaptırımları gündeme oturttu. O denli ya da bu türlü yaptırımlar hangi çapta olursa olsun Türkiye’nin işi güç olacak. Ukrayna ile ilgilerimiz var fakat Rusya ile bağlarımız oburuyla kıyaslanamayacak kadar derin kapsamlı ve derin.”
Emekli Büyükelçi Faruk Loğoğlu
Batı’nın getireceği yaptırımlara Türkiye’nin uymama bahtının olup olmadığının sorulması üzerine ise Loğoğlu NATO üyesi olan, AB’ye katılmak ve ABD ile bağlantılarını düzeltmek isteyen Türkiye’nin yaptırımlar konusundaki tutumunun kendisini her nasıl karar alırsa alsın zorlayacağını belirtiyor.
“Her durumda Türkiye’nin Rusya ile bağları bu gelişmelerden sonra bir evvelki güne ya da haftaya göre birebir olmayacak” diyen Emekli Büyükelçi, Rusya ile münasebetlerde öngörülmeyen kimi meşakkatlerin ortaya çıkabileceğini kaydediyor.
“Söylemi sertleştirip, yaptırımlara uymama” seçeneği
Peki Türkiye bu kere de Kırım’ın ilhakı durumundaki üzere mi davranacak?
Ülgen, Batı ülkelerinin alternatifli yaptırım kararları belirlediğini ve en ağırı olmayacak biçimde bunları uygulamaya koyacağı öngörüsünde bulunurken, Türkiye’nin durumu ile ilgili şunları söylüyor:
“Türkiye üzerinde de bir baskı oluşabilir. Şimdiye kadar Ankara tahminen anlaşılabilir nedenlere yaptırım rejimine taraf olmadı. Ancak artık açık bir halde bir sefer daha milletlerarası hukukun ihlali var. Ayrılıkçı ve yayılmacı bu siyasete Türkiye’nin de reaksiyon vermesi lazım.”
Türkiye’nin şimdiye kadar yürütmeye çalıştığı istikrar siyasetinden artık vazgeçmek zorunda kalıp kalmayacağı sorusunu ise Ülgen şöyle yanıtlıyor:
“Bu koşullarda istikrar siyaseti yürütülmesi son derece zorlaştı. Zira Türkiye’nin de artık ilkesel bir düzlemde reaksiyon vermesi lazım. İstikrar siyaseti yürüteceğim diye prensipsizlik yolunda gideceğini düşünmüyorum Türkiye’nin.”
Ülgen, Rusya’ya başta güç olmak üzere çeşitli alanlardaki bağımlılıkların hatırlatılmasına karşılık da “İşte o nedenle Türkiye telaffuzunu sertleştirip yaptırımlara taraf olmama siyaseti izlemeye çalışacaktır diye düşünüyorum” diyor.
Loğoğlu ise Türkiye’nin şimdiye kadar bu sorunda “ince bir çizgide yürümeyi başardığına” dikkat çekerek, yaptırımlara ait alınacak tavra dair şu yorumu yapıyor:
“Yaptırımlara uyup uymama elbette bir egemenlik kararı. Lakin uymadığı takdirde bu Türkiye’nin NATO, AB ve ABD ile bağlantılarını olumsuz tesirler. ‘Ben uymuyorum’ deyip işin içinden çıkamazsınız. Uymadığınız takdirde bunun Türkiye’ye dönük olumsuz tesiri kesinlikle olur. Tahminen orta bir yol bulunup, kısmen uyulabilir.”
Gülsen Solaker
© Deutsche Welle Türkçe
