Türkiye, İran’dan gelen doğalgazda yaşanan kesinti yüzünden büyük bir sorunla karşı karşıya. Doğalgaz tedarikinde yaşanan bu ıstırabın yansımaları ise birinci olarak ağır endüstride kendini gösteriyor. Çünkü Türkiye, bu süreçte elindeki gazı daha istikrarlı dağıtabilmek için öncelikle gaz talebinin en yüksek olduğu sanayi bölgelerinde kullanılan doğalgazı yüzde 40 kısıtlama kararı aldı. Ayrıyeten sanayi kuruluşlarında 3 günlük elektrik kesintisi uygulanacağı duyuruldu. Endüstriciler bu durumun planlanan üretim süreçlerini bozacağını belirtirken güç uzmanları ise kesintilerin uzama ihtimalinin bulunduğunu ve havaların soğuk gitmesinin bu düşünceyi büyüteceğini belirtiyor.
İran, geçtiğimiz hafta yaptığı birinci açıklamada teknik arıza yüzünden gaz akışının durdurulduğunu bildirmiş, daha sonra ise sisteme sağlanan gaz akışının yine başlatıldığını duyurmuştu. Lakin yetkililer akışın hala başlamadığını tabir ediyor. Güç ve Olağan Kaynaklar Bakanı Fatih Dönmez ile Sanayi ve Teknoloji Bakanı Mustafa Varank ise sanayicilerle çevrimiçi toplantıda bir ortaya geldi. Dönmez, “Elimizde İran’dan gelen bir yazı var. Bu yazıda sorunun 31 Ocak gününe kadar süreceği yazıyor lakin bizim maksadımız bu sorunu daha evvel çözmek” dedi.
“İran iç talebi karşılamakta da zorlanıyor”
Türkiye’nin bir biçimde arz ve talebi dengelemek zorunda olduğunu söyleyen Boru Sınırları ile Petrol Taşıma AŞ ( BOTAŞ) eski Genel Müdürü Gökhan Yardım’a nazaran Türkiye’nin sistemine giren gaz ile çıkan gaz ölçüsü ortasında bir sorun var. Türkiye’nin bu sorunu çözme konusunda her adımı değerlendirdiğini söyleyen Yardım, “Asıl sıkıntı İran’ın kendi içerisindeki ağır gaz talebi. Artık İran’ın teknik bir sorundan bahsettiğini görüyoruz. Ancak İran’ın burada soğuk havaların da tesiriyle büyük bir tüketimle karşılaştığını atlamayalım. Bu talebi karşılamakta zorlanan İran, bir teknik arızadan bahsediyor. Ancak Türkiye’nin öbür tedarikçilerinden elde ettiği gaz ölçüsüne da uygun bakmak lazım. Bunlardaki sorun sorunu daha da büyütebilir. İran’da ve Türkiye’de hava kaidelerinin düzelmesi ise bu gerilimi azaltır” sözlerini kullandı.
Siparişlerin arttığı periyoda denk geldi
Sanayicilerin 3 günlük kesintiyi bir biçimde atlatabileceğini anlatan Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB) Otomotiv Tedarik Sanayi Meclis Lideri Alper Kanca ise asıl sorunun bu 3 günlük mühletin uzaması ile yaşanacağını belirtiyor. Çok sayıda kesimin bu kesintiden etkilendiğini belirten Kanca, “Özellikle besin ve ilaç alanında üretim yapanlar konusunda gereken düzeltmeler yapıldı. Otomotiv bu dallara nazaran daha rahat hareket edebiliyor ancak kesinti müddetlerinin uzaması da büyük bir sorun. Çünkü bölümümüzde işlerin açıldığı siparişlerin arttığı bir periyoda girmiştik. Bu yüzden fazla mesai yapıyorduk. Siparişlerdeki artış önümüzdeki periyoda ait ümitlerimizi yükseltmişti. Artık bir tedirginlik oluştu. Fiyatlama noktasında bir tesirin olacağını düşünmüyoruz. Koyun şu anda nitekim can kederinde. Üretimi nasıl devam ettirebiliriz diye düşünüyoruz. 3 gün kesintinin akabinde en fazla 1 günlük kesintiyi daha kaldırabiliriz. Daha fazlasına nefesimiz yetmez” formunda konuştu.
TOBB Otomotiv Tedarik Sanayi Meclis Lideri Alper Kanca
“Depolanan gazı da süratle tüketiyoruz”
BOTAŞ eski Genel Müdürü Gökhan Yardım’a nazaran İran’dan gelen gaz akışında sorunun uzaması ise Türkiye için daha evvel karşılaşmadığı büyüklükte bir sorun demek. Çünkü Yardım, bu 10 günlük kesintinin bile büyük bir eza oluşturduğunu söylüyor. İran’ın geçmiş yıllarda da misal sorunlarla Türkiye’nin karşısına çıktığını belirten Yardım, “BOTAŞ, Türkiye tarafında oluşacak tüm teknik arızalara anında müdahale ederek düzeltir. Bu mevzuda çok nitelikli takımlara sahibiz. Lakin İran’ın tavrı çok kıymetli. Biz şu anda Tuz Gölü’nde depoladığımız gazı da süratle tüketiyoruz. Onun yerine gaz koyamıyoruz. Bu da İran gazındaki tedarik meselesinin uzaması durumunda Türkiye genelinde güç kesintilerinin daha kapsamlı uygulanmasına neden olabilir. Hükümet bu noktada hanelerin elektriğini kesmemek için çalışacaktır” biçiminde konuştu.
“Üretimde önemli aksama olacak”
Çelik İhracatçıları Birliği (ÇİB) İdare Şurası Lideri Adnan Aslan da şu ana kadar yapılan kesintinin bölümün üretimine yıllık olarak yüzde 1 tesir edeceğini ve bu durumun kendileri için önemli bir tesir yaratacağını anlattı. Çelik İhracatçıları Birliği (ÇİB) Lider Yardımcısı Uğur Dalbeler de çelik kesiminde yaşanan üretim aksamasının otomotiv ve beyaz eşya olmak üzere tüm imalat endüstrisini etkileyeceğini söyledi.
Çelik İhracatçıları Birliği (ÇİB) İdare Heyeti Lideri Adnan Aslan
Dalbeler, “Şu anda bizim için 1 milyar liralık bir kayıp oluştu. Esasen endüstride kullanılan elektriğin yüzde 20’sini dalımız çekiyor. Yıllardır doğalgaz tüketiminin arttığı periyotlarda benzeri bir kesinti yaşıyoruz ancak bu büyük bir tesir yarattı. Sonunun bu yıla kadar çözülememesi de bizim için üzücü. Pandemide üretim atağı yapıp kesim olarak dünya ortalamasının üzerinde büyümüştük. Almanya ile ortamızda çok az bir fark kalmıştı. Artık üretimde önemli bir aksama olacak. Bu tüm imalat endüstrisinde kendisini gösterecek. Maliyetler katlanacak ve bu son tüketiciye kadar tesir edecek. Şu anda limanlarda bekleyen her boş gemi için ceza ödüyoruz. Ayrıyeten teslim edilmeyen siparişler için de indirimler yapılmak zorunda” diye konuştu.
İstanbul Kimyevi Hususlar ve Mamulleri İhracatçıları Birliği (İKMİB) İdare Şurası Üyesi Tayfun Koçak da “Kısa müddetli bir kesintinin bile ihracatımıza olumsuz tesiri çok büyük olur. Çünkü bu kesinti üretim çizgisini direkt etkiliyor. Ümidimiz en kısa müddette bu sorunun çözülmesi” yorumunda bulundu.
Maliyetlere üç katlık etki
Üretim çizgisindeki sorunun firmalar üzerinde önemli yükümlülüklere yol açacağını tabir eden İstanbul Hazır Giysi İhracatçıları Birliği (İHKİB) İdare Heyeti Üyesi Özkan Karaca da elektrikteki kesintinin üreticileri mecburî olarak jeneratöre yönlendireceğini, bunun da 3 katlık bir maliyet artışı yaratacağını lisana getirdi.
Pandemi periyodunda üreticilerin çok sayıda yeni problemle karşılaştığını söyleyen Lux Plastik Genel Müdürü Burak Lider ise şunları söyledi: “Bu sorunların hepsinde üreticiler yeni bir fırsatçılıkla karşılaştı. Daha birinci günlerden tekrar bir fırsatçılıkla karşılaşıyoruz. Panik havası yaratılarak mukaveleler iptal ediliyor ya da artırım isteniyor. Bu durum da endüstrideki paniği arttırıyor.”
ABD LNG’si iddiası
Bu ortada Güç ve Doğal Kaynaklar Bakanı Fatih Dönmez, sanayicilerle bir ortaya geldiği toplantıda BOTAŞ’ın İran’a borcu olduğu ve İran’ın gazı iletmesine karşın Türkiye’nin teknik sebepler sebebiyle gazı alamadığı üzere argümanları yalanladı. Güç piyasası uzmanlarına nazaran ise bu bahisteki öteki bir argüman, pandemi devrinde İran sınırında yaşanan patlama sonrasında oluşan arızanın giderilmesi konusunda Türkiye’nin işleri ağırdan alması ve bu süreçte daha ucuz olan LNG’ye yönelmesi. İran’ın, Türkiye’nin bilhassa ABD’den LNG almaya yöneldiği o periyottaki davranışına artık durumu ağırdan alarak karşılık verdiği öne sürülüyor. Güç Bakanlığı kaynakları ise bu durumun gerçek olmadığını ve en üst düzeyde gerçekleşen temaslarla bu sorunun tahlile kavuşturulacağını söyledi.
Emre Eser
© Deutsche Welle Türkçe
