Rusya Devlet Lideri Vladimir Putin’in Rus işgali altındaki Ukrayna bölgelerinde “referandum” kararı alınması sonrasında bugün kısmi seferberlik ilan etmesi, savaşın kestirim edilenden daha uzun ve şiddetli geçeceğine ait işaretleri artırdı. Bu durumun, Türkiye’nin izlemeye çalıştığı istikrar siyasetini da daha zorlaması bekleniyor.
Putin bu sabah televizyonlardan canlı yayınlanan konuşmasında kısmi seferberlik ilan ettiklerini ve Rusya’nın denetimindeki bölgeleri savunacaklarını açıklayarak, “Ülkemizin toprak bütünlüğü tehdit edildiğinde Rusya’yı ve halkımızı korumak için elimizin altında olan tüm araçları mutlaka kullanacağız. Bu bir blöf değildir” sözlerini kullandı.
Putin’in bu kararı Ukrayna ordusunun son haftalarda yaptığı karşı taarruz ile ülkenin doğusundaki kimi bölgeleri ele geçirmeye ve Rus birlikleri karşısında zaferler kazanmaya başlamasının akabinde geldi. Ukrayna, Harkiv bölgesinde son altı günde 8 bin kilometrekarelik alanı geri aldığını açıklamıştı.
Kısmi seferberlik savaşı şiddetlendirir mi?
Peki şimdiye kadar Ukrayna’ya resmen savaş ilan etmeyen ve işgali “özel askeri operasyon” diye tanımlayan Rusya’nın son aldığı kısmi seferberlik kararı ne manaya geliyor ve savaşı daha da uzatarak, şiddetlendirir mi?
İstanbul Nişantaşı Üniversitesi Öğretim Üyesi Dr. Ali Semin, yeni kararı savaşta gelinen yeni bir etap olarak niteleyerek, şunları söylüyor:
“Putin’in kısmi seferberlik ilan etmesi savaşın artık çok yakın bir vakitte bitmeyeceğinin bir tezahürü. Bir ülke neden kısmi seferberlik ilan eder? Daha evvel neden etmedi mesela? Bunun iki sebebi var; ya şu anda askeri güç olarak yıprandığını hissedip ilan etti ya da bu savaşı stratejik olarak ikinci kademeye geçirerek daha da büyük bir savaş haline getirmek istiyor.”
Rusya son kararı kapsamında 300 bin kadar yedeği askere almayı planlıyor.
Dış Siyaset Analisti Aydın Sezer’e nazaran de savaş artık cephede daha da “sertleşecek.” Sezer, 300 bin asker alımının bunu gösterdiğini belirterek, kelamlarını şöyle sürdürüyor:
“Bu kararın alınmasının art planında daha değerli bir siyasi gelişme daha var. O da önümüzdeki günlerde yapılacak referandumlar. Bu referandumlardan sonra Rusya’ya katılma kararı çıkarsa ki buna kesin gözüyle bakılıyor, Rusya bu bölgeleri sözün tam manasıyla ilhak etmiş olacak. Hasebiyle savaş bu bölgelerde bundan sonra Ukrayna topraklarında değil, Rusya topraklarında cereyan eden bir savaş haline gelecek.”
Sezer, referandumdan sonra Batı’nın Ukrayna’ya vereceği silahlarla ayrılıkçı topraklara yönelik bir akın gerçekleştiğinde artık resmen Rusya’ya yönelik bir taarruz olarak algılanacağına işaret ederek, Putin’in bunun ön hazırlığını yaptığını belirtiyor.
Ukrayna’nın işgali yaklaşık 7 ayı geride bırakırken, Rusya’nın denetimine aldığı ayrılıkçı bölgelerde 23-27 Eylül tarihleri ortasında Rusya’ya katılmak için “referandum” düzenlenmesi bekleniyor.
Barış için hâlâ baht var mı?
Türkiye bir müddettir savaşan iki tarafı Antalya’da daha evvel yaptığına benzeri formda yine masaya oturtmaya çalışıyordu. Erdoğan BM Genel Heyet konuşmasında “Her iki tarafa da krizden onurlu çıkış imkanı verecek makul, adil ve uygulanabilir bir diplomatik tahlili beraberce bulmamız gerekiyor” demişti.
Mart ayı başında Ukrayna ve Rusya’nın dışişleri bakanları Türkiye’nin arabuluculuğu ile Antalya’da bir ortaya gelmiştiFotoğraf: Cem Ozdel/AA/picture alliance
Peki barış görüşmeleri için hala bir baht var mı?
Moskova’da yaşayan Rusya uzmanı Ümit Nazmi Hazır’a nazaran savaşın uzaması ve sertleşmesi ihtimalinin yanı sıra bir diğer mümkünlük Putin’in hem referandumları hem de kısmı seferberlik kararını masada elini yükseltmek için öne sürmüş olabileceği.
Hazır, Rus başkanın ayrılıkçı bölgeleri de referandumla kendisine bağlayıp ileride bir mutabakat olması durumunda elini biraz daha yüksekten açmak isteyebileceğini belirterek, “Benim müşahedem bundan sonraki süreçte görüşmelerin yeniden olabileceği istikametinde. Bence Putin masaya oturma sürecini başlatmadan evvel bu türlü geniş çaplı atılımlarla tansiyonu yükselterek hazırlık yapıyor” diyor.
Cumhurbaşkanı Erdoğan en son ABD’de PBS kanalına verdiği demeçte de Putin’le son görüşmesine atıfta bulunarak “Kendilerinin de aslında bu işi artık bir an evvel bitirmenin çabası içerisinde olduğunu anladım. Bu gidişin külfeti büyük” demişti.
Ancak gelinen kademede Dr. Semin’e nazaran barış artık daha uzak bir ihtimal. Semin, Türkiye’nin şu anda Rusya ile çok sayıda alanda işbirliği yaptığını, yalnızca doğal gaz değil Suriye, Doğu Akdeniz ve S-400’ler üzere başlıkların da münasebetlerin farklı boyutları olduğunu anımsatıyor.
Diğer yandan son devirde Batı ülkelerin Türkiye’ye karşı tavırlarını, ABD’nin Türkiye’yi sıkıştırmak için Yunanistan’a dayanak verdiğini ve Dedeağaç’ta üs kurduğunu hatırlatan Semin bütün bunlara bakıldığı vakit milletlerarası alakalar sisteminde Türkiye’nin yapacağı atılımların “çok aşikâr ve net” olduğunu belirtiyor. Semin, fakat bu konjonktürde Türkiye’nin arabuluculuk teşebbüslerini doğu nezdinde yürütmeye çalıştığına işaret ederek, Türkiye’nin “bunu Rusya’yla ve doğu bloğuyla yürütmeye çalıştığını görebiliyoruz” diyor.
Türkiye’nin istikrar siyaseti zora girer mi?
NATO üyesi Türkiye savaşın başladığı 24 Şubat’tan bu yana iki tarafla da ilgilerini sürdürerek “denge politikası” takip etmeye çalıştı ve bu pozisyonu sayesinde tahıl koridoru mutabakatı üzere kimi kazanımlar da sağladı. Lakin bilhassa Semerkant’taki Şangay İşbirliği Örgütü Tepesi’nde Putin ile sergilenen yakın dostluğun akabinde istikrarın bozulmakta olduğu yorumları yapıldı.
Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ve Ukrayna Devlet Lideri Volodimir Zelenskiy 18 Ağustos’ta Ukrayna’da bir ortaya gelmiştiFotoğraf: Turkish Presidency/AA/picture alliance
Şimdi ise gündemde kısmi seferberlik kararıyla savaşın uzaması ve daha şiddetlenmesinin Ankara’nın istikrar siyasetini daha da zorlayıp zorlayamayacağı üzere kıymetli bir soru işareti bulunuyor.
Aydın Sezer, Türkiye’yi artık daha güç günlerin beklediğini söyleyerek, “Bundan sonraki süreçte NATO’dan gelecek telkinler ve talepler konusunda Türkiye’nin ne yapacağı büyük bir soru işareti” diyor. Sezer’e nazaran, Erdoğan tekrar her iki tarafı da yönetim etmeye yönelik olarak günü kurtarma uğraşıyla bu işi götürebileceği kadar götürmeye çalışacak fakat eninde sonunda tercih yapması gereken bir durum ortaya çıkabilir.
Rusya’nın son adımlarının akabinde ise Batı ülkelerinin bir yandan Ukrayna’ya askeri teçhizat takviyesini artırırken tıpkı vakitte yeni yaptırımları uygulamaya koyabileceği belirtiliyor. Batı’da Putin’e karşı açıklamaların dozu da giderek yükseliyor.
Hazır’a nazaran Türkiye’nin siyasetlerini biraz da savaşın seyri belirleyecek. Savaşın şiddetlenmesi durumunda Ankara’nın da daha net bir durum seçmek zorunda kalabileceğine işaret eden Hazır, kendisi tercih yapmak istemese bile bir NATO üyesi olduğu için Batı’nın bunun için zorlayabileceğini kaydediyor.
Tahıl koridorunun geleceği ne olur?
Savaşın şiddetlenmesi durumunda son haftalarda Rusya’dan yapılan açıklamalarla geleceği tehlikede görünen tahıl koridoru mutabakatının uzayıp uzamayacağı da merak konusu.
Karadeniz üzerinden tahıl sevkiyatı Rusya, Ukrayna, BM ve Türkiye ortasında imzalanan mutabakat sayesinde gerçekleşiyorFotoğraf: Clodagh Kilcoyne/REUTERS
Semin’e nazaran tahıl koridoru sürdürülmek isteniyor lakin Rusya’nın tahılların Afrika’ya gitmediğini söyleyerek reaksiyon göstermesinde haklılık hissesi var. 120 günlük muahedenin birinci mühletinin bitmesinin akabinde şartlı olarak ve “şu ülkelere ve şu kıtaya gidecek” denilerek tekrar tahlil arayışlarına girilebileceğini belirten Semin, “Bunda Türkiye tarafsız ve istikrarlı bir ülke olarak rol alabilir diye düşünüyorum” yorumu yapıyor.
Sezer ise Kasım ayında dolacak olan birinci müddetin akabinde Putin’in bu ablukayı kaldırmaya devam edip etmeyeceği konusunun şu anda büyük bir muamma olduğunu söz ediyor.
Konunun bir öteki boyutunu ise sanılanın tersine Ukrayna’dan çıkan tahılın neredeyse yüzde 20’den fazlasının esasen Türkiye’ye gelmesi olarak gösteren Sezer, bu süreçte kazanan asıl tarafın dünyanın en büyük makarna ve un ihracatçısı ülkelerden bir tanesi olan Türkiye olduğunu belirtiyor.
