Türk Lirası’nın Merkez Bankası’nın yılın son faiz kararını vereceği haftaya rekor seviyede kıymet kaybıyla başlamasının akabinde piyasaya direkt satım istikametinde gelen dördüncü müdahale de sonuç vermedi. Müdahale öncesi 14,75 lirayı gören dolar, müdahale sonrası 14,35 bandında seyrediyor. İktidarın izlediği iktisat siyaseti muhalefetin sert tenkitlerine neden oluyor. AKP iktidarda olduğu sürece ekonomik krizin daha da derinleşeceğini savunan muhalefet, ekonomistler üzere krizden çıkış reçetesi olarak erken seçimi gösteriyor.
DW Türkçe’nin sorularını yanıtlayan CHP Genel Sekreteri Selin Sayek Böke “Bu ağır ekonomik buhrandan çıkışın tek bir yol haritası var: O da derhal ve erken seçimdir” formunda konuştu. Selin Sayek Böke, yaşanan krizin tek sorumlusunun “iktidarın ta kendisi” olduğunu söyledi.
CHP Genel Sekreteri Selin Sayek Böke’ye sorduğumuz sorular ve karşılıkları şöyle:
DW Türkçe: Hükümetin 2022 bütçesini genişletecek ek bütçeyi TBMM’ye sunması bekleniyor. Sizce ek bütçe, krize tahlil mü?
Selin Sayek Böke: Bu bütçe o kadar kadük kalmış bir bütçe ki, basbayağı yeni bir bütçeye muhtaçlık var. 2022 için bütçede öngörülen ve üzerine dayandırılan döviz kuru 9 lira 27 kuruştu. Ve bu kapsamda öngörülmüş olan bütçenin toplamı 1 trilyon 750 milyar lira seviyesindeydi. Artık Türk Lirası’nda yüzde 30’un üzerinde bir kıymet kaybı olmuşken ek bir bütçenin değil yeni bir bütçenin, Türkiye’nin makro ekonomik gerçekleriyle uyumlu bir bütçenin, halkın yaşadığı ağır ekonomik buhranı giderecek bir bütçenin tekrar mecliste tartışılması gerektiği açık.
“OHAL’in söylemi dahi kabul edilemez”
Ağır ekonomik buhranda OHAL uygulamasına gidilebileceği savları ortaya atıldı. Bu sav anayasaya dayandırıldı. Sizce bu mümkün mü?
Böyle bir şeyin söylem dahi edilmesi kabul edilemez. Herkesin çok dikkatli ve ihtimamlı konuşması gerekir. Bu ağır ekonomik buhrandan çıkışın tek bir yol haritası var: O da derhal ve erken seçimdir. Zira bu ekonomik buhranı yaratmış olan, bu iktidarın siyasi tercihleriyle kurulmuş olan tertiptir. Bu nizamın değişmesi gerekiyor. Sistemin değişmesi için de iktidarın değişmesi gerekiyor. İktidarın değişebilmesi için de derhal seçim sandığının demokratik biçimde halkın önüne konması gerekiyor. Söylem edilmesi gereken gerçeklik budur.
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, iktisat idaresi ve kamu bankaları yöneticileriyle buluştu. Krizden çıkış reçetesi bulabilecekler mi?
Bu iktidar var olduğu sürece ve bu iktidar ne yaparsa yapsın, ekonomik buhran derinleşerek sürecek. Ne yapacağına dair öngörü dahi oluşturulamayan bir iktidarın bu krizi aşması mümkün değil. Aslında krizin bu derece derin buhrana yol açmasına neden olan temel ögelerden biri iktidarın keyfiliğe dayalı, şahıslara dayalı sistemidir. Keyfilik ve şahıslar, kuralların ve kurumların önüne geçince rastgele bir şey öngörmek mümkün olamıyor. O denli bir noktadayız ki; iktidarın atacağı adımlara dair bir öngörü ve beklenti oluşturmak imkânsız. Ancak şunu da söyleyeyim: Türkiye buna mahkum değil. Yani bu buhran bir bahttan yahut bize dayatılmış bir şeyden yaşanmıyor. İktidarın siyasi tercihleriyle yaşanıyor. O tercihler değişirse, Türkiye’nin bu buhranı aşabilecek insan kaynağı da siyasi iradesi de var, mali kaynağı da var.
“Dertleri, algı yönetimi”
Hazine ve Maliye Bakanı Nureddin Nebati, kurlardaki dalgalanmayı ‘dış güçlere’ değil de ‘içerdeki spekülatörlere’ bağladı. Bir telaffuz değişikliği mi var hükümette?
Bakan Nebati’nin telaffuzları iktidarın artık iktisada dair bir idare korkusundan çok algıyı yönetmeye odaklandığının somut bir örneği daha. Zira içeriye dair halkın yaşadığı problemleri giderecek somut iktisat siyasetleri tartışmak yerine mütemadiyen yaşanıyor olan ekonomik ağır buhranın halka algısını yönetmeye odaklanmış vaziyetteler. Sıkıntıları, algı idaresi. Bir gün dış güçler sorumlu tutuluyor, bir gün ‘spekülatörler’ dedikleri küme sorumlu tutuluyor. Halbuki bu buhranın tek bir sorumlusu var. O da bu iktidarın ta kendisi. Biz bu krizi Türk Lirası’na dair inancın ortadan kalkmış olmasından ötürü yaşıyoruz. O itimat niçin ortadan kalktı? İktidar, çok açık bir siyasi tercihle iktisadın ve halkın gereksinimleriyle uyumlu iktisat siyasetlerinin uygulanmasının önünde bir pürüz oluşturduğu için. Yani ‘ben bilirim, ben dedim’ diyen anlayış nedeniyle. Bu da tek adam rejiminin tabiatı.
Cumhurbaşkanı Erdoğan halka sabır diliyor, Bakan Nebati “Bitersek daima birlikte biteriz” telaffuzunda. Hükümetin düşük faiz-yüksek kura dayalı yeni iktisat modelinin ve telaffuzunun halkta karşılığı oluyor mu sizce?
Biz halkın içindeyiz ve halkın yaşadığı gerçekliği görüyoruz. Halk, 8 milyon vatandaşının işsiz bırakıldığı bir karanlığı yaşıyor. “Bitersek daima bir arada biteriz” diyen anlayış halkı bitirmiş vaziyette. Bu anlayış, kendini kurtarma sıkıntısında olduğunu da bu telaffuzuyla bir kere daha ortaya koyuyor. Yoksuldan alıp, zengine veren bir anlayış. Halktan alıp, yandaşa veren bir anlayış. Yandaşla kendini ayakta tutan bir siyasi iktidar anlayışı. Bir başka gerçeklik daha var. 2022’de minimum fiyat 2 bin 825 liraydı. 3 bin 200 lira olmuş açlık sonu. Vatandaş çalışırken fakir, emekliyken fakir. Bu gerçeklik halkın çok ağır bir buhran ve derin bir yoksulluk yaşadığına işaret ediyor. İvedilikle ve derhal bir seçimle, algı yöneten değil halkın meselelerine deva olan bir iktidarı kurmamız gerekiyor.
“Merkez Bankası’nın rezervi: Eksi 37,9 milyar dolar”
Merkez Bankası son iki haftada piyasaya direkt satım tarafında dördüncü kere müdahale etti. Piyasaya bu süreçte 4 milyar dolar verildiği hesapları yapıldı. Rezervlerden mi geliyor bu para? Sizce kaynağı nedir?
Biz Merkez Bankası’nın 128 milyar dolarlık rezervinin nerede olduğu sorusunu gündemde tutuyoruz. Artık 128 milyar dolar ortada olmadığı üzere bugün baktığınızda Merkez Bankası’nın kendi bilançosundaki bilgi, bize net eksi 37,9 milyar dolarlık bir rezervimiz olduğunu gösteriyor. Yani bırakın orada rezerv olmasını esasen takasla, borçla, emanetle oburunun parası oraya konmuş vaziyette. Yani yapılıyorsa bir müdahale, bu müdahalenin diğerinin parasıyla, emanet parayla yapıldığı çok aşikâr. Şunu da biliyoruz; geçmişte bu iktidar art kapı siyasetleri uygulayarak, müdahale yaparak 128 milyar dolarımızı heba etmişti. Artık bizim olmayan rezervlerle bir defa daha art kapı siyasetleriyle, nerden yapıldığı aşikâr olmayan, nasıl bu kaynağa erişildiği aşikâr olmayan biçimde adım atıyorlar. Bunun kendisi de istikrarsızlık yaratıyor. Zira şeffaflığın olmadığı, kaynakların nerden geldiğine dair bilginin açık olmadığı, tabloların halkla paylaşılmadığı bir yerde atılan adımın itimat yaratması mümkün değil. Münasebetiyle da esasen emanet parayı da şu anda heba ediyorlar. Bu da halkın omuzuna yüklenen yeni yükler manasına geliyor.
Enflasyonun üç haneli sayılara ulaşacağı telaşlarını haklı buluyor musunuz?
Türkiye iktisadının gidişatı, enflasyonun daha artacağına işaret ediyor. Türk Lirası’ndaki bedel kaybı otomatik olarak fiyatlara geçiyor. Zira Türkiye’de ne üretiliyor olursa olsun, ithal girdiye bağımlı. Merkez Bankası’nın kendi çalışmaları şunu gösteriyor: Yüzde 10’luk bir paha kaybı olduğu vakit bu 1,5 puanlık bir enflasyon yükü yaratıyor. Türk Lirası’ndaki kıymet kaybı hızlandığında, çok yüksek oranlara vardığı vakitte da bu geçişkenlik artıyor. Bunun 2,5 hatta 3 seviyesine ulaştığını gösteren çalışmalar var. Son üç buçuk ay içerisinde dolar/TL kuru 8,30’dan 14,5’e gelmiş vaziyette. 6 liralık bir paha kaybından bahsediyoruz. Bu bedel kaybının kendisinin çok yüksek bir enflasyon geçişkenliği olacağı aşikâr. Türk Lirası’na itimat yaratmadan bu enflasyon sorunun çözülmesi mümkün değil.
Söyleşi: Hilal Köylü
© Deutsche Welle Türkçe
