Kürt toplumu için kıymetli bir önder olan Pir Said ve 46 arkadaşı yeni kurulan cumhuriyet Beyoğlu Escort bayan idaresine isyan ettikleri gerekçesiyle 1925 yılının Haziran ayında Şark İstiklal Mahkemesi nde yargılanarak mevt cezasına çarptırıldı Rastgele bir temyiz ve itiraz hakkı tanınmadan tıpkı gün yani 29 Haziran da idam Escort Beyoğlu edilen Pir Said ve 46 arkadaşı daha sonra bilinmeyen bir yere defnedildi 29 Haziran 1938 de İstiklal Mahkemeleri nce mahkûm edilenlere yönelik bir af kanunu çıkarıldı ve prestijleri iade edildi Beyoğlu Escort Lakin af kanununa karşın mezar yerleri hiçbir vakit açıklanmadı
97 yıl sonra yargıya taşındı
Diyarbakır Barosu ve Pir Said in ailesi tarafından kurulan Eğitim Kültür ve Dayanışma Derneği 97 yıldır sır üzere saklanan mezarların tespiti için geçen ay İçişleri Bakanlığı na müracaat yapmış devletin arşivlerinde kayıtlı olan mezar yerlerinin bildirilmesini istemişti Lakin bakanlık 30 günlük yasal mühlet içerisinde müracaata karşılık vermedi Bakanlığın yasal müddette karşılık vermemesi türel olarak talebin reddedildiği manasını taşıdığı için de Ankara 5 inci Yönetim Mahkemesi ne dava açıldı Açılan dava ile 97 yıl ortadan sonra Pir Said ve arkadaşları ile ilgili birinci defa yargı yoluna başvurulmuş oldu
Bakanlık vazife gereklerine muhalif hareket etmiş
Diyarbakır Barosu ismine davayı açan Avukat Mehdi Özdemir İçişleri Bakanlığı nın bir inceleme ve ek araştırma yapmadan talebi reddederek misyonlarının gereklerine karşıt hareket ettiğini söylüyor Aile fertlerinin hayatını kaybeden yakınlarının mezar yerlerine ait bilgi alma hakkı olduğunu söz eden Özdemir devletin de bu mevzuda bilgi verme yükümlülüğü bulunduğuna işaret ediyor Özdemir Bu Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi nin 8 inci unsurunda ve anayasanın 20’nci hususunda çok açık bir halde tabir edilmiş AİHM in emsal içtihatları yeterince bilgi alma hakkının sağlanması gerekir Bu manada İçişleri Bakanlığı vazifelerinin gereklerine ters hareket etmiş durumda diyor
Ağır bir insan hakkı ihlalidir
Bakanlığın zımnen red sürecinin yürütmesinin durdurulması hedefiyle açılan davanın dilekçesinde Pir Said ve arkadaşlarının mezar yerlerinin 97 yıldır gizlenmesinin ağır bir insan hakkı ihlali olduğu belirtildi Dilekçede misal bahislere ait kimi AİHM kararlarına yer veren Avukat Mehdi Özdemir hakikati bilme hakkının en temel insan haklarından biri olduğunu vurguladı İçişleri Bakanlığı nın red kararının aile hayatına hürmet hakkını ihlal ettiği tabir edilen müracaatta kayıp naaşların yeri ile ilgili olarak bilgi ve evrak talep edilmesi istendi
Gerekirse vefat orucuna başlarım
DW Türkçe ye süreci kıymetlendiren Pir Said in torunu Kasım Fırat müracaata yanıt verilmeyeceğini varsayım ettiklerini söyledi İstediklerini almak için sonuna kadar uğraş edeceklerini söyleyen Fırat sonuç alınamaması durumunda ise vefat orucuna başlayacağını söylüyor
Sonuç alamazsak gidip orada oturacağız Gerekirse ben vefat orucuna gireceğim diyen Fırat Ben şehitlerimizin vasiyet ettiği yeri talep ediyorum Bu inanmış insanların hakkıdır Kürt halkının hakkıdır İslami vecibe ve ulusal bir sorumluluktur Vermezlerse orada mevt orucuna girer ve şehit olurum Şayet Kürt halkı olarak bu insanların varisleri olarak sahiplenirsek biz bunların yerini öğreniriz Ben buna inanıyorum diyor
Mehdi ÖzdemirFotoğraf Felat Bozarslan DW
Dava Birleşmiş Milletler e de taşınacak
İçişleri Bakanlığı nın yanıt vermemesi üzerine açılan dava da reddedilirse sırasıyla Bölge Yönetim Mahkemesi Danıştay ve Anayasa Mahkemesi ne başvurulacak Tüm tüzel müracaatlardan sonuç alınamaması halinde Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi AİHM yolu açılmış olacak Avukat Mehdi Özdemir mevzuyu Birleşmiş Milletler e da taşıyabileceklerini belirtiyor Olağan iç hukuk yollarını tüketmek noktasında genel bir kural sözkonusu İç hukuk yolları etkisizse yahut buna ait olarak olağandan uzun bir sürece yayılma durumu varsa Birleşmiş Milletler zorla kaybedilenlere ait çalışma kümesine da başvurma imkânı mevcut Şayet iç hukuk yollarındaki tüm başvurularımıza olumlu cevap alamazsak bu seçeneği de değerlendireceğiz
Şeyh Said in mezarı nerede
Bu soru ile ilgili çeşitli rivayetler olsa da şimdi hiç kimse mezar yerlerinin nerede olduğunu bilmiyor Lakin Pir Said ve arkadaşlarının idam edildikleri yer olan Dağkapı Meydanı ndaki askeri bölgeye defnedildiğine dair yaygın bir inanış var Kasım Fırat 47 kişinin defnedildiği yerin devletin bilgisi dâhilinde olduğunu belirtiyor Başlattıkları tüzel gayrete herkesin takviye olmasını isteyen Fırat bir helalleşme olacaksa buradan başlanması gerektiğini belirtiyor
Helalleşme süreci diye bir kavram geliştirildi Helalleşmenin buradan başlayabileceğini söylüyorum Şayet siz bu türlü bir helalleşmeye hazırsanız biz de elimizi uzatarak helalleşebiliriz Fakat hukukumuzu hakkımızı alarak ve sahip çıkarak olabilir Allah ın verdiği hakkı silah zoruyla imha ve inkar sistemiyle bir yere götüremezsiniz 100 yıldır götüremediniz
Şeyh Said kimdir ve Kürtler için değeri nedir
Kürtlerin hala yasını tuttuğu Pir Said 1865 yılında Erzurum un Hınıs ilçesinin Kolhisar köyünde doğdu Medrese eğitimi gören Pir Said Nakşibendî Tarikatı nın kıymetli pirlerinden biri ve bölgede epeyce hürmet duyulan bir kişi olarak biliniyor Resmi tarihte başlattığı isyanın İngiltere dayanaklı olduğu tez edilse de Kürtler ortasında bu argümana inanan neredeyse hiç kimse yok Pir Said ayaklanmasının nereden kaynaklandığına dair ise iki farklı görüş var Bunlardan biri 1924 anayasasında Kürtlerin yok sayılması ikincisi ise hilafetin kaldırılması
Mezar yeri bulunursa ne yapılacak
Şeyh Said vasiyetini teslim ettiği İstiklal Mahkemesi Savcısı Ahmet Süreyya ya çocuklarının ve torunlarının kendileri için bir mezar yaptırmasını istemiş Kasım Fırat da bu vasiyeti yerine getirmek istediklerini söylüyor Fırat başlatılan hukuksal teşebbüsten bir sonuç alınması halinde Kürt halkının genelinin görüşü alınarak Diyarbakır ın makul bir yerinde bir anıt mezar yaptırmak istediklerini belirtiyor
Şeyh Said ayaklanması nasıl başladı
Peki Pir Said ayaklanması nasıl başladı 5 Şubat 1925 te yanındaki silahlı adamlar ve bölgenin ileri gelenleriyle Diyarbakır ın Hani ilçesinden çıkan Pir Said Dicle ilçesindeki kardeşi Pir Abdurrahim’in konutuna geldi O gece Pir Abdurrahim in konutunu basan jandarma birlikleri konutta bulunan 10 kişinin teslim edilmesini istedi Pir Said in yanında gelen arkadaşlarını teslim etmemesi üzerine bölgedeki halkla askerler ortasında çatışma çıktı Bu çatışma ayaklanmanın fitilini ateşledi Bir anda yayılan ayaklanma bölgedeki dört vilayete sıçradı ve Pir Said in kuvvetleri birçok yerde idaresi ele geçirdi 11 Mart gecesi Diyarbakır a giren Pir Said in kuvvetleri çatışmalarda 150 şahsa yakın kayıp verince Geri dön buyruğu aldı Nisan ayı ortalarında Genç Ovası nda etrafı sarılan Pir Said ve arkadaşları esir edilerek Diyarbakır a getirildi ve İstiklal Mahkemesi nde yargılandı İstiklal Mahkemesi 29 Haziran da da Pir Said’in önderliğinde ayaklanmaya katılan 47 kişi hakkında idam kararı verdi Karar sonraki gün infaz edildi
İdamın gerçekleştiği Diyarbakır daki Dağkapı Meydanı nın ismi 2014 yılında Büyükşehir Belediye Meclisi kararıyla Pir Said Meydanı olarak değiştirildi
