Uzun müddettir çalışmaları devam eden toplumsal medya yasasında artık sona gelinirken, “dezenformasyon” tarifinin nasıl yapılacağı ve toplumsal medya içeriklerini kimin denetleyeceği üzere pek çok detayın şimdi aşikâr olmaması tartışmalara yol açıyor.
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan Birleşik Arap Emirlikleri’nden dönüşte uçakta yaptığı açıklamada yasa taslağına ait detaylar verdi ve yasa teklifinin yakın bir vakitte Türkiye Büyük Millet Meclisi’ne (TBMM) sunulabileceğini söyledi.
Yasanın çalışmaları ile ilgili son toplantının gelecek pazartesi günü yapılacağını belirten Erdoğan’ın açıklamalarına nazaran yasa hakkında öne çıkan üç konu var. Erdoğan bu konuları şu sözlerle açıkladı:
“Her şeyden evvel palavra haberin, dezenformasyonun yayılmasını, sistematik bir formda yaygınlaşmasını engelleyecek bir düzenlemeden kelam ediyoruz. İkincisi, yoğunlukla toplumsal medya üzerinden gerçekleştirilen dezenformasyon faaliyetlerine karşı toplumsal ağ sağlayıcılarına, toplumsal medya şirketlerine ve kullanıcılarına yönelik yeni düzenlemeler ve sorumluluklar gelmiş olacak. Üçüncüsü de internet haber sitelerine tekrar dezenformasyonu tedbire ismine birtakım sorumluluklar getirilecek” kelamlarıyla açıkladı.
“Sosyal medya” değil “dezenformasyon” yasası
TBMM’deki AKP kümesinin ve çalışmalara katılan AKP’li milletvekillerinin hassas olduğu temel husus öncelikle yasanın isimlendirmesi. İktidar partisi yasanın kamuoyunda bilindiği biçimiyle yani “sosyal medya yasası” olarak değil de “dezenformasyon yasası” olarak isimlendirilmesini tercih ediyor.
Bunun da ana nedeni kanunla “sosyal medyanın engelleneceği” fikrinin önüne geçmek ve yasanın temel sebebinin “kirli bilginin yayılmasının önlenmesi” olduğu görüşünü öne çıkarmak.
Ancak kanunla ilgili en çetrefilli bahislerden birisi “dezenformasyonun” tarifini yapmak. Hukukçular bunun çok sıkıntı olduğunu belirterek, vakit zaman iktidar mensuplarının dahi dezenformasyon kümesine girebilecek açıklamalar yapabildiğini vurguluyor.
DW Türkçe’ye konuşan Siber Hukuk Uzmanı Yaman Akdeniz, bu tarifin yapılmasının zorluğunu şöyle anlatıyor:
“Dezenformasyonun hukuken tanımlanması kolay bir şey olmadığı için, bilhassa AB ve öbür ülkelerdeki tartışmalara da baktığımız vakit tanımlama kademesindeki problemler bahsin hukuken ne biçimde ele alınacağını da zorlaştırıyor. Dezenformasyon konusunda ortaya çıkacak bir kanunun yalnızca muhalif bölümü etkilemesi düşünülemez. Öncelikle hükümette yer alan yahut Meclis’te yer alan siyasetçilerin yaptığı birtakım açıklamalar da dezenformasyon ya da palavra haber olarak nitelendirilebilir.”
Meclis kulislerinde daha evvel sonbaharda sunulacağı söylenilen yasanın gecikmesindeki ana sebeplerden birisi olarak türel altyapının kurulmasının zorluğu gösteriliyor.
CHP’li Özel: Cumhur İttifakı başıyla akına hazırlanıyorlar
DW Türkçe’ye konuşan CHP Küme Başkanvekili Özgür Özel, toplumsal medya alanında bütün dünyada gereksinim duyulduğu üzere Türkiye’de de aşikâr düzenlemelerin yapılmasına gereksinim olabileceğini belirterek, “Ancak buradaki sorun yasanın toplumun tüm bölümlerinin ve tüm siyasi görüşlerin üzerinde mutabakata varabileceği bir ortak aklın aranması yerine ellerinde bulunan çoğunlukla kendi lehlerine ve fikir ile halkın haber alma özgürlüğünün aleyhine bir teşebbüs olarak tasarlanması” formunda konuşuyor.
Özel, toplumsal medyanın toplumun “nefes aldığı” bir mecra olduğunu belirterek, bu nedenle son derece telaşlı olduklarını vurguluyor. Özel, bu kaygılarının nedenini “Toplumla, gençlerle, akademisyenlerle, barolarla tartışıp toplumun tüm kısımlarının tekliflerini alarak bir yasa yapmak yerine; gençleri, muhalefeti, basını susturacakları ve özgürlük alanını daraltacakları Cumhur İttifakı başıyla bir taarruza hazırlanıyorlar” kelamlarıyla açıklıyor.
Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın maddeyle ilgili dünkü açıklamalarını tarz açısından da yanlış bulduğunu söyleyen Özel, yasanın Cumhurbaşkanlığı’nda çalışılıp sonra Meclis’e gönderilmesinin “yürütmenin yasama üzerindeki tahakkümü” olduğunu belirtiyor. Özel, “Referandum sırasında yürütmenin yasa teklifi hazırlamayacağını söylemişlerdi. Dün bir defa daha kendi kendilerine itiraf ettiler” diyor.
Yaman Akdeniz: Yeni bir hata tiplemesi getiren mekanizma
Yasanın dezenformasyonu ve bilgi kirliliğini önlemek için yapıldığı belirtiliyor lakin gerek toplumsal medya kullanıcılarına gerekse gazetecilere çeşitli yükümlülükler getiren yasal mevzuatın esasen bulunması da dikkat çekilen bir diğer konu.
Yaman Akdeniz, bu konuyla ilgili olarak şunları belirtiyor:
“Zaten TCK yahut başka terörle gayret kanunu üzere kanunlara baktığımız vakit haber ve içerikle ilgili ziyadesiyle kullanılabilecek gereç ve tüzel münasebet, kanun unsuru Türk hukukunda mevcut. Televizyonda bir konuşma yapıyorsunuz çabucak gerisinden gözaltına alınmanız, tutuklanmanız kelam konusu olabilir. Cumhurbaşkanına hakaret, kamu görevlilerine hakaret, terör propagandası yapmak üzere cürümler aslında var.”
Bu nedenle gerek internet siteleri gerekse muhalefette maddeyle genel seçimler öncesinde toplumsal medyanın da denetim altına alınmaya çalışılacağı telaşı hakim.
“Bu yasa hükümetin elinde, yeni bir cürüm tiplemesi getiren, tenkitleri ve hükümeti eleştiren haberlerin yapılmasını engelleme hedefiyle kullanılacak yeni bir hukuksal sisteme dönüşecek” diyen Akdeniz, yasa için farklı paydaşların ya da muhalefet partilerinin görüşlerinin alınmamasını eleştiriyor.
Akdeniz, yasaya ait ayrıyeten “Tamamen hükümet ve AKP içinde geliştirilen ve yakın tarihte de kamuoyu gündemine geleceğini anladığımız bir yeni kanun teşebbüsü. Bundan benim asıl amaçlandığını düşündüğüm 2023 seçimleri öncesinde bilhassa hükümete yönelik kimi tenkitlerin bu yolla susturulması denenecek” değerlendirmesinde bulunuyor.
Troll hesaplar ne olacak?
Bu ortada toplumsal medyadaki düzmece ya da trol hesaplardan en çok şikayetçi olan bölümlerin başında muhalefet partileri geliyor.
CHP Genel Lideri Kemal Kılıçdaroğlu Ocak ayı sonunda bir troll raporu açıklamış ve kendisine yapılan toplumsal medya hücumlarını ifşa etmişti.
Osmanlı Ocakları Eskişehir Vilayet Lideri Esat Demirtaş ise geçtiğimiz haftalarda yaptığı bir açıklamada, “Sosyal medyada 200 bin kişilik ordumuzun ben yönetimindeyim” diyerek, herkesin bilmediği bir “sosyal medya savaşı” verildiğini belirtmişti. Demirtaş, “Orayı biz yönetiyoruz artık. Herkesin elinden aldık. Her gece 200 bin kardeşimle birlikte gece 23.00’e kadar ailemden uzak kalma değerine bir odaya çekilip bir çaba veriyoruz” tabirlerini kullanmıştı.
Yasa teklifinde bu tıp hesaplara ait bir düzenleme olup olmayacağı, düzmece hesap açmanın zorlaştırılıp zorlaştırılmayacağı ya da bunun nasıl mümkün olacağı şimdi bilinmiyor.
Yaman Akdeniz, trollerle ilgili sıkıntıların çok sık gündeme geldiğini hatırlatarak, koordine hücumların gözaltı ya da tutuklamalarda çok tesirli olabildiğine işaret ediyor. Troller tarafından yapılan taarruzlarla öncelikle muhalif bölümlerin tabir özgürlüğünün kısıtlandığını belirten Akdeniz, kimi bireylerin ise hücumların yoğunluğu karşısında toplumsal medya hesaplarını kapatmak zorunda kaldığını belirtiyor.
Sosyal medya ile ilgili yasa teklifinin bu yasama devri bitmeden Meclis’e sunulması planlanırken, görüşmelerinin de tartışmalı geçmesi bekleniyor.
Gülsen Solaker
© Deutsche Welle Türkçe
