Suriye iç savaşından kaçan milyonlarca kişi komşu ülkelerin sonlarına yahut inançlı bölgelere yanlışsız harekete geçmiş ve bu göç hareketi 22,5 milyon Suriyeli’den 13 milyonunun yer değiştirmesine sebep olmuştu.
Göçün en çok etkilediği ülke Suriye ile 877 kilometre sonu olan Türkiye, Türkiye’de Hatay, Hatay’da ise sonun sıfır noktasındaki Reyhanlı ilçesi oldu. Cilvegözü Hudut Kapısına yakın bir uzaklıkta bulunan Reyhanlı o günden beri sığınmacılarla ilgili yaşanan her tartışmanın odak noktasında yer aldı.
Peki, Suriye iç savaşının üzerinden geçen 11 yılda Reyhanlı’da ne değişti?
Yerel halktan daha fazla sığınmacı var
Suriye iç savaşıyla başlayan göçü birinci karşılayan yerleşim yerlerinden biri, sonun sıfır noktasında olan Reyhanlı ilçesiydi. Bu nedenle de sığınmacılar Türkiye’ye girer girmez birinci buldukları yer olan bu küçük ilçeye yerleşti. Yaklaşık 100 bin mahallî nüfusu olan Reyhanlı’da resmi olmayan sayılara nazaran 135 bin civarında sığınmacı yaşıyor. Kimi kamu kurumları sayının son vakitlerde 70 binlere kadar düştüğünü belirtiyor. Fakat buna dair resmi bir delil yok.
Hem Reyhanlı’nın küçük bir ilçe olması, hem de sayılarının fazlalığı nedeniyle Suriyeli sığınmacılar burada daha görünür durumdalar. Reyhanlı Çarşısı’nda daha fazla mahallî kıyafetli insan ve daha fazla Arapça tabela görmek mümkün. Lakin hem lokal halk hem de sığınmacılar hallerinden mutlu üzere görünüyor. Bu sıkıntısız hayatın kıymetli sebeplerinden birinin de akrabalık bağları olduğu sıkça lisana getiriliyor.
Basit sıkıntılar yaşasalar da toplumda sığınmacılara karşı bir rahatsızlık göze çarpmıyor ancak genç bölüme yönelik hoşnutsuzluk burada da daima tabir ediliyor. Burada yaşayan beşerlerle Suriyeli sığınmacılar ortasında giysi ve gündelik ömür dışında ise neredeyse hiç kültür farkı yok.
Ticarete tesirleri nasıl?
Reyhanlı’ya yerleşen Suriyeli sığınmacıların değerli bir kısmı gündelik işlerde çalışıyor. Lakin sermaye getirip burada esnaflık yapan, iş yeri açanlar da var. Toplam 11 bin esnafın bulunduğu ilçede kayıtlı bir halde çalışan Suriyeli esnaf sayısı 490 civarında. Kayıtlı olmayanlar da var, lakin bu sayının çok fazla olmadığı belirtiliyor.
Buradaki Suriyeli nüfusun asıl tesiri ise Reyhanlı’nın ticaretine yansıyor.
Göçten evvel işleri makûs gittiği için iflas etmek üzere olan 55 yıllık konfeksiyoncu Bedir Koca, onların yaptığı alışveriş sayesinde işlerini düzeltmiş. Suriyelilerin bir ziyanı olmadığını, tersine yararı olduğunu tabir eden Koca’ya nazaran, savaş bitince kıymetli bir kısmı zati geri dönecek:
“Bize bir ziyanları yok. Çok cana yakın insanlardır. Bize çok yardımları oldu. Birinci geldiklerinde çok para kazandık. Meskenlerimizi kiraya verdik, alışveriş yaptık onlarla. Kazandığını yiyen, hoş yaşamayı seven beşerler. Onlar olmazsa ben çoktan iflas etmiştim. Ben gitmelerini istemiyorum lakin savaş bitince gidecekler.”
Fotoğraf: DW/J. Hahn
“Aile üzere olduk”
Reyhanlı merkezindeki Atatürk Caddesi’nde gezerken vitrininde çeşit çeşit tatlıların olduğu bir işyeri dikkatimizi çekiyor. Camdaki “Tatlıcı Al Nasır” yazısından buranın bir Suriyeli’ye ilişkin olduğunu anlıyoruz. İçeri girdiğimizde bizi hayli sıcak karşılıyor, Halep’in meşhur tatlısını ikram ediyorlar.
İş yeri sahibi Faris Nasır, savaştan evvel de Halep’te tatlıcılık yapıyormuş. 2011 yılında başlayan savaşın kısa müddette biteceğini düşünmüş. Fakat 9 yıl evvel Halep’teki mesken ve işyerleri bombardımanda yıkılınca eşini ve üç çocuğunu alarak yollara düşmüş. Reyhanlı’ya gelince de bu iş yerini açmış. Ona nazaran Reyhanlı ve Halep ortasında hiçbir fark yok. Geldiklerinde yeterli karşılandıklarını ve lokal halkla bağlantılarının daima yeterli olduğunu söyleyen Nasır, Türkiye’de yalnızca kardeşlik gördüklerini düşünüyor:
“Burası bizim ülkemiz üzere oldu. Bugüne kadar kimse beni rahatsız etmedi. Burada düzgün yaşayan hiç kimse sorun yaşamaz. Ben çok hoş yaşadım. Tıpkı apartmandaki komşularımızla, esnaflarla aile üzere olduk. Çoçuklarım 10 yaşına geldiler. Ne okulda, ne toplumsal etraflarında bir kötülük görmediler. Savaş biterse ben burada kalmayı düşünüyorum. Zira işimi kurdum, hayatımı kurdum. Ziyarete giderim, lakin tercihim olursa burada kalmak istiyorum.”
Gitmelerini isteyenlerin münasebetleri neler?
Reyhanlı’da da tıpkı Hatay’daki üzere sığınmacıların gitmesini isteyenler de var, kalmalarını isteyen de. Lakin burada öbür kentlerden daha fazla topluma entegre oldukları da göze çarpan bir gerçek.
İlçede sığınmacıların doğum oranlarının yüksek olduğu savlarına dair rahatsızlık duyanlar var. 32 yaşındaki esnaf Gökhan İsa Ergör de onlardan biri. Sığınmacılara ellerinden gelen yardımı yaptıklarını söyleyen Ergör’e nazaran, artık geri dönmeliler. İlçede Suriyeli dilenci sorunu belirten Ergör, yüksek doğum oranlarına dikkat çekiyor:
“Kendilerine kucak açtık ve bir sıkıntımız yok. Devletin yalnızca çocuk sıkıntısıyla ilgili bir sınırlama ve düzenleme getirmesi gerekiyor. Tahminen sonlandırma yaparlar, tahminen vergi getirirler. Lakin üç çocuktan fazla yapmazlarsa âlâ olur. Zira biz burada azınlık kaldık. Biz azınlık kalmayalım. Yani vatan elimizden gitmesin. Hatay bölgesi olarak bir o tedirginliğimiz var.”
Suriyeliler tartışması | Hatay’da yaşayanlar anlatıyor
To view this görüntü please enable JavaScript, and consider upgrading to a web browser that supports HTML5 video
“İş bulabilirsem burada kalmayı düşünüyorum”
Reyhanlı’da yaşayan sığınmacılar da onca yıldan sonra hala “Gitsinler” kelamlarıyla muhattap olmak istemediklerini söylüyor. Basına yansıyanla yaşadıklarının alakasız olduğunu söyleyen sığınmacılar, savaşın devam ettiği bir yere gönderilmelerinin insani olmayacağını savunuyor.
2012’de şimdi 10 yaşındayken Halep’ten kaçan ve şu anda Manisa Celal Bayar Üniversitesi’nde okuyan Abdullah Şakruk geldiği günden beri Suriye’ye gitmemiş. Türkiye’ye kendi ülkesi üzere gördüğünü söyleyen Şakruk, Türk vatandaşlığı almak üzere olduğunu belirtiyor. Vatandaşlık aldıktan sonra askere gitmek istediğini söz eden Şakruk, savaş biterse de Türkiye’de kalmak istiyor:
“Burada Türk arkadaşlarımla aile üzere yaşıyoruz. Toplumsal medyada daima Surileli sığınmacılarla ilgili aslı astarı olmayan bilgiler yayılıyor. Lakin biz burada o denli birşey görmüyoruz. Onların söyledikleri farklı, bizim burada yaşadığımız farklı. Beşerler bize çok uygun davranıyor. Burada herkes hayatından şad ve kültürlerimiz de birebir. Askere gidip, hoş bir iş bulabilirsem burada kalmayı düşünüyorum.”
