Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan, Birleşmiş Milletler (BM) Genel Heyeti toplantılarına katılmak üzere gittiği New York’a vardığında, ABD ile Türkiye’nin ortak çıkarlara dayanan iki dost ve müttefik ülke olduğunu söyleyerek Washington’a sıcak bir bildiri gönderdi. Lakin Erdoğan, dün ABD’den ayrılırken farklı bir tavırla Biden idaresiyle ipleri neredeyse koparma noktasına getiren sert bir açıklama yaptı. Erdoğan, iki NATO ülkesindeki alakaların gidişatının “pek hayra alamet” olmadığını söyledi, ABD Lideri Joe Biden’la “iyi bir başlangıç yapmadıklarını” açıktan lisana getirdi.
24 Nisan’da Osmanlı periyodunda yüz binlerce Ermeni’nin vefatını “soykırım” olarak nitelemesinden bir gün evvel Biden’la telefon görüşmesi yapan Erdoğan’ın Biden’la birinci yüz yüze teması Haziran’daki NATO doruğu kapsamında Brüksel’de gerçekleşmişti. Bu görüşmede Türkiye’nin Rusya’dan aldığı S-400’ler konusunda yaşanan krizi çözemeyen iki başkan yalnızca Afganistan’ın başşehri Kabil’deki Memleketler arası Hamid Karzai Havalimanı’nın güvenliği ve işletmesinin Türkiye tarafından sağlanabileceğine dönük ölçülü iletiler vermişlerdi.
Ancak Türkiye’nin talip olduğu bu vazife konusunda Ankara, Afganistan’da idaresi ele geçiren Taliban’la anlaşama sağlayamadı. BM Genel Konsey toplantıları çerçevesinde Erdoğan’ın New York’ta Biden’le bir defa daha görüşme beklentisi ise gerçekleşmedi.
Türkiye’nin eski Washington büyükelçilerinden Namık Tan
“Dış siyasette duygusal çıkışlar olmaz”
Türkiye’nin eski Washington büyükelçilerinden Namık Tan, Erdoğan’ın son açıklamasının “büyük bir hayal kırıklığının bıraktığı derin izler” olarak görüyor. DW Türkçe’nin sorularını yanıtlayan Tan, neden bu türlü gördüğünü “Erdoğan, Biden’la görüşemediği için o denli büyük hayal kırıklığı yaşamış ki, artık yansısını ortaya koymaya çalışıyor. Biden’a ‘Madem sen beni görmezden geliyorsun, ben de S-400 alırım, köprüleri atarım. Karşı tarafa geçerim. Beni dikkate almak zorundasın, yoksa sorun çıkartırım’ üslubu gözdağı veriyor” değerlendirmesini yapıyor.
Erdoğan’ın açıklamadan daha üç gün evvel müttefiklikten kelam ettiğinin gözden kaçırılmaması gerektiğini düşünen Tan, “Dış siyasette duygusal çıkışlara yer olmaz. Bu türlü anlık değişimler zati Türkiye’nin derli toplu bir dış siyaseti olmadığının da göstergesi. Türkiye daima öngörülemez ülke kategorisinde kalıyor böylece. Erdoğan’ın bu çıkışları Türkiye’nin iktisattan siyasete, dış siyasete kadar her alanda yaşadığı kayıpların daha da artacağını gösteriyor” öngörüsünde bulunuyor.
“ABD Erdoğan’ın idare anlayışını beğenmiyor”
Peki Biden Erdoğan’la neden görüşmedi? Milletlerarası İlgiler Uzmanı Prof. İlhan Uzgel, Biden idaresinin işbaşına geldiği günden beri Türkiye’ye ara koyduğunu ve bu arayı korumak için itina gösterdiğini söylüyor.
Uluslararası İlgiler Uzmanı Prof. İlhan Uzgel
Erdoğan’ın açıklamalarını DW Türkçe’ye yorumlayan Uzgel, “Türkiye, Amerikan idaresine yakınlaşmak için Taliban’ı ikna edip Kabil havalimanının güvenliğini ve işletmesini sağlama işine soyundu fakat başarılı olmadı. Öte yandan Ortadoğu’da yeni bir tertip kurmak isteyen Amerika, Erdoğan’ın idare biçimini ve dış siyaset anlayışını beğenmiyor. Biden’ın karşısında reformist bir Erdoğan yok. Bir telefon görüşmesi yaptı lakin İsrail’le de münasebetleri düzeltemedi. Erdoğan hala bölgesinde hengame çıkaran bir önder. Bu da gösteriyor ki Biden, Erdoğan ile yakın bağ kurmayacak yalnızca NATO gereği formal münasebetini sürdürecek” halinde konuşuyor.
Biden idaresinin bu halinin Türkiye’de kendini iktisattan siyasete kadar uzanan her alanda hissettireceği konusunda Namık Tan’la benzeri öngörüde bulunan Uzgel, Biden’ın New York’ta Erdoğan’la bir yakın plan fotoğrafının bile olmamasının Ankara açısından zahmet olduğunu söz ediyor.
“Bilerek Rusya’yla görüşme öncesi söyledi”
Alman Marshall Fonu (GMF) Türkiye Yöneticisi Özgür Ünlühisarcıklı da Erdoğan’ın Biden’la görüşemediği için reaksiyon koyduğunu düşünenlerden. Bu yansısını 29 Eylül’de Rusya Devlet Lideri Vladimir Putin’le yapacağı görüşme öncesinde lisana getirmesinin de dikkate kıymet olduğunu belirten Ünlühisarcıklı, Erdoğan’ın BM Genel Şurası’nda yaptığı konuşmasında Kırım’a atıfla Ukrayna’nın toprak bütünlüğüne Türkiye’nin kıymet verdiğini söylemesinin akabinde Rusya’dan reaksiyon geldiğini hatırlatıyor.
Alman Marshall Fonu (GMF) Türkiye Yöneticisi Özgür Ünlühisarcıklı
Erdoğan’ın “İlhakını tanımadığımız Kırım dahil, Ukrayna’nın toprak bütünlüğünün ve egemenliğinin korunmasına ehemmiyet veriyoruz” dedikten sonra Kremlin Sözcüsü Dmitri Peskov, Erdoğan’ın kelamlarını “esefle karşıladıklarını” duyurmuş, “Kesinlikle amacın biz olduğunu düşünüyoruz” sözünü kullanmıştı.
Ünlühisarcıklı, “Erdoğan, Biden’a yansıyı Rusya’ya gitmeden gösterdi ki, Kırım atfının Putin’i kızdırdığının farkındaydı. Putin’i sakinleştirmek için Biden’a yansısını vakitlice göstermek istedi. Erdoğan hem ABD hem de Rusya’yla bağlantıların âlâ olması için kendini zorluyor. Onun ötesinde Amerika’yla birikmiş meseleler bir yerde duruyor ve o meseleler çözülecek üzere görünmüyor” diyor.
Hilal Köylü / Ankara
© Deutsche Welle Türkçe
