Türkiye’nin birinci ve tek bayan başbakanı olan Tansu Çiller’in ismi bugünlerde yine gündemde. Çiller etkin siyasete dönüyor.
2002 yılında faal siyasetten çekilen Çiller’in 20 yılın akabinde bugünlerde yine merkez sağ için nabız yokladığı, kimi partilerin başkanları ile görüşmeler yaptığı belirtilmişti.
DW Türkçe’nin Çiller’e yakın isimlerden edindiği bilgiye nazaran, Çiller yeni bir parti kurmayacak ve 2020 yılında kurulan Bizim Parti’nin ismi değiştirilecek. Partinin yeni yüzü için Büyük Türkiye Partisi ismi konuşuluyor.
Şu anda eski DYP’li isimlerle ve şu anda diğer partilerde vazife almış siyasetçilerle Çiller’in takımına iştirak için görüşmeler sürüyor.
Çiller de geçtiğimiz günlerde hükümete yakın bir televizyon kanalının etkinliğinde geri dönüş sinyali vererek, “Ben milletimi özledim. Kim ne kadar isterse, o kadarını alır. Bu benim bir borcum. Bu benim üstümde bir vebal. Yani karar vermiş durumda değilim. Ancak neye karar verirsem vereyim bunu koltuk için yapmayacağım, bunu bir ikbal için yapmayacağım” demişti.
Çiller’in siyasette adım adım yükselişi
Türkiye’nin 1990’lı yıllarındaki çalkantılı vakitlerine damga vuran isimlerden olan Çiller, birinci periyotlarda aldığı uygun eğitim ve bayan olması nedeniyle birtakım kısımlarda Türkiye’nin yeni yüzü olarak görülmüştü.
Süleyman Demirel’in davetiyle 1990 yılında Hakikat Yol Partisi’nde (DYP) siyasete giren Çiller, 1991 seçimlerinde İstanbul’dan milletvekili seçildi. İktisat alanındaki altyapısı ile 1991 seçimlerinde kamuoyunun da düzgün hatırladığı “herkese iki anahtar” vaadiyle partisini koalisyon ortağı yaparken kendisi de İktisattan Sorumlu Devlet Bakanı oldu.
Ancak gerek “iki anahtar” gerekse Ulusal Dinamik İstikrar Modeli isimli öbür iktisat vaadini hayata geçiremeyen Çiller, 1993’te Turgut Özal’ın ani mevti ve akabinde Demirel’in Cumhurbaşkanı olmasıyla DYP’nin başına geçti.
Çiller daha sonra devrin Cumhurbaşkanı Demirel tarafından hükûmeti kurmakla görevlendirildi ve böylece 25 Haziran 1993’te ikinci DYP-SHP koalisyon hükümetinde Türkiye’nin birinci bayan başbakanı oldu.
Tansu Çiller, Türkiye’nin birinci bayan başbakanı
Çiller ve 1990’lı yıllar
Çiller’in Haziran 1993’de başbakan olarak misyona başlamasını takip eden iki hafta içinde 2 Temmuz’da Sivas, 6 Temmuz’da ise Başbağlar katliamları yaşandı. Bunlar türbülanslı bir periyodun de bir nevi işareti oldu.
1993’ün yaz ayları Doğu ve Güneydoğu Anadolu bölgelerinde kanlı olayların ve PKK akınlarının arttığı bir devir oldu. Çiller ise 10 Ekim 1993′te Avrupa Kurulu toplantısı için bulunduğu Viyana’da Kürt sorunu için Bask modelinin uygulanabileceğini söyledi. Lakin bu kelamlar başta Demirel olmak üzere kimi kısımlarda olumsuz yankılandı.
Bu açıklamaların çabucak akabinde Diyarbakır Jandarma Bölge Kumandanı Tuğgeneral Bahtiyar Aydın, 22 Ekim 1993’te Lice Tugay Komutanlığı bahçesinde uzun namlulu silahla alnından vurularak öldürüldü. Resmi makamlar saldırıyı PKK’nın işlediğini söylerken PKK’nın üstlenmediği akın için JİTEM’i işaret edenler oldu.
Şiddet olaylarından sonra evvel Bask modelinden bahseden Çiller, sonra 180 derece farklı siyasetinin işaretini “Bu terör ya bitecek ya bitecek” kelamıyla verdi. Kasım 1993’te ise karanlık bir periyodun kapılarını aralayan “Elimizde PKK’ya yardım eden 60 Kürt iş adamının listesi var. Devlet, PKK ile olduğu üzere PKK’ya mali dayanak sağlayanlarla da her biçimde çaba edecektir” açıklamasını yaptı.
Bu açıklamadan sonra 24 Ocak 1994’te Liceli iş adamı Behçet Cantürk kaçırılarak öldürüldü. Cantürk’le başlayan cinayetler serisi, ünlü Kürt iş adamlarıyla devam etti. Failler ise bulunamadı. PKK’ya karşı başlatılan sert tedbirler de yaygın insan hakları ihlallerine neden oldu.
1994’te de bir yandan şiddet olayları tırmanırken, öbür yandan HEP’in kapatılmasından sonra kurulan Demokrasi Partisi’ne (DEP) geçen Kürt siyasetçilerin dokunulmazlıkları TBMM’de kaldırıldı. Orhan Doğan ve Hatip Dicle Meclis’te polis tarafından gözaltına alınarak götürüldü.
Mehmet Ağar, Çiller’in başbakanlığı periyodunda İçişleri Bakanı’ydı
Ekonomide 5 Nisan kararları
Çiller her ne kadar yeterli bir iktisat eğitimi almış olsa da Türkiye’nin yaşadığı en kıymetli ekonomik buhranlardan birisine neden olmuş bir isim olarak gösterilir.
Başbakan olmasının akabinde ekonomiyi direkt ya da dolaylı olarak yönlendiren tüm kamu kuruluşlarını kendisine bağlayan Çiller’in faizleri doğal metotlarla değil buyrukla düşürme teşebbüsünde bulunması ülkeyi büyük bir krize sürükledi. 1994 yılındaki bu krizin tesirlerini yumuşatmak için 5 Nisan kararları açıklandı ve bu kapsamda TL’de yüzde 51 oranla cumhuriyet tarihinin üçüncü en büyük devalüasyonu gerçekleşti.
Başta MONOPOL ve akaryakıt olmaz üzere çeşitli vergilerde çok yüksek oranlarda artış yapılırken, IMF ile stand-by muahedesi imzalanarak maddi dayanak sağlandı.
DYP oyları eriyor, Parsadan dolandırıyor
1995 genel seçimleri Çiller’in genel lider olarak katıldığı birinci genel seçim olurken, 1991 seçim sonuçları kıyaslandığında partisi DYP’ye yüzde 30 oranında oy kaybettirdiği gözlenir.
O günlerde yaşanan bir gelişme ise Çillerli yılları hafızalara kazıyan bir öteki olay oldu. 1995 seçimlerinden evvel Çiller’i arayan Selçuk Parsadan, emekli Orgeneral Necdet Öztorun’un ismini kullanarak “emekli ve muvazzaf askerlerin seçimlerde DYP’ye çalışmak istediklerini” belirterek kendisinden para talebinde bulundu. Bu talebin Çiller tarafından olumlu karşılanmasıyla Başbakanlık örtülü ödeneğinden Parsadan’a 5,5 milyar TL ödeme yapıldı.
Seçimden sonra Mayıs 1996’da patlak veren bu skandal nedeniyle Parsadan dolandırıcılıktan ötürü yargılandı ve mahkûm oldu.
“Kurşun atan da kurşun yiyen de…”
3 Kasım 1996’da Susurluk’ta meydana gelen trafik kazası ise Çiller periyodundaki devlet-siyaset-mafya alakalarını ortaya sermesi açısından kritik bir gelişmeydi.
Kaza olduğu sırada Refah Partisi ile DYP’nin koalisyon hükümeti iktidardaydı ve Çiller başbakan yardımcısıydı. DYP’nin Şanlıurfa Milletvekili Sedat Bucak yaralı kurtulurken, polis müdürü Hüseyin Kocadağ, kırmızı bültenle aranan cinayet sanığı ülkücü Abdullah Çatlı ve Çatlı’nın sevgilisi Gonca Us isimli bayan hayatını kaybetti.
Bu bireylerin birebir otomobilde olması uzun müddet tartışıldı. Devrin İçişleri Bakanı Mehmet Ağar, Çatlı’yı koruduğu gerekçesiyle sert tenkitlerin maksadı oldu ve istifa etmek zorunda kaldı.
Çiller ise parti kümesinde yaptığı konuşmada “Bu ülke, millet ve devlet uğruna kurşun atan da kurşun yiyen de bizim için hürmetle anılır; onlar şereflidirler” diyerek Susurluk’a ismi karışanlara sahip çıktı.
Kazadan iki yıl sonra Başbakanlık Teftiş Heyeti Lideri Kutlu Savaş’ın hazırladığı raporda Susurluk sıkıntısının “bir bütün ve olaylar zincirinden ibaret” olduğu belirtilerek suikast ve bombalama üzere bir dizi faili meçhul olayların Susurluk kazası sonrası “adeta bıçakla kesilir üzere durduğuna” dikkat çekildi.
Çiller, 2021 yılında Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’la bir aktiflikte
Yenikapı’da yine sahneye çıkış
Uzun bir müddet faal siyasetten uzak olan Çiller’in 24 Haziran 2018 seçimlerine günler kala AKP’nin Yenikapı’da düzenlediği Büyük İstanbul Mitingine katılması birden fazla kişi için sürpriz oldu.
İYİ Parti yetkilileri, Çiller’in Erdoğan’ın talimatıyla Meral Akşener’in oylarını düşürme gayeli bir oluşum içinde olduğunu savundu. Akşener ile Çiller’in yolları 1990’lı yıllarda kesişmişti ve Akşener, Susurluk kazası sonrasında istifa eden Mehmet Ağar’ın yerine İçişleri Bakanı olmuştu.
Gülsen Solaker
© Deutsche Welle Türkçe
