Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın düşük faiz ısrarı ve Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’nın (TCMB) yüzde 20’ye yaklaşan enflasyona karşın son 3 ayda 400 baz puan faiz indirmesi sonucu Türk Lirası’nda (TL) tarihi kıymet kayıpları sürüyor. Ekonomistlere, Türk Lirası’ndaki kıymet kaybının önüne geçilebilmesinin yollarını sorduk.
IMF ile muahede mümkün mü?
Ekonomik kriz periyotlarında gündeme gelen Milletlerarası Para Fonu (IMF) ile muahede yapma seçeneği konusunda ekonomistler iktidarın buna yanaşmayacağı kanısında.
Ekonomist Güldem Atabay “IMF bir opsiyon mudur? Bu hükümet için bir opsiyon değil hiçbir vakit da olmayacak” diyor. Atabay IMF ile bir muahede yapılması halinde ıslahat yapılması gerekeceğini belirterek “Reform demek aslında her manada denetimi vermek ve şeffaflaşmak demek. O esasen bindiği kolu kesiyor olmayacak” biçiminde konuşuyor ve bu ihtimalin çok zayıf olduğunu belirtiyor.
Cumhurbaşkanı Erdoğan IMF ile muahede yapmaya karşı çıkıyor ve birçok sefer IMF ile muahede yapmanın mümkün olmadığını lisana getirdi. Erdoğan, son yıllarda IMF ile ilgili yaptığı açıklamalarda Türkiye’yi “IMF boyunduruğundan” kurtardıklarını , IMF’ye olan borcu ödediklerini belirterek, “IMF ile işimiz bitti” tabirlerini kullanmıştı.
Güldem Atabay’a nazaran, Türkiye için IMF ihtimali zayıf görünüyor
Adalet ve Kalkınma Partisi (AKP), 2001-2002 krizi nedeniyle ekonomik büyümenin taban yaptığı bir devirde iktidara gelmiş, bir evvelki hükümetin planladığı ıslahatları ve IMF ile yapılan stand-by muahedesini uygulamıştı. Türkiye IMF”ye stand-by muahedeleri kapsamında alınan borçların son taksidini 2013 yılında ödemişti.
Ankara Üniversitesi Öğretim ÜyesiProf. Dr. Yalçın Karatepe de IMF ile muahedeyi bir mümkünlük olarak görmüyor. Karatepe “IMF’ye gidilir mi? Hayır, Türkiye’nin IMF ile bir muahede yapacağını düşünmüyorum. Bunun politik münasebeti var. Cumhurbaşkanı Erdoğan çok uzun mühletten beri IMFye olan bakış açısını yüksek sesle lisana getiriyor aslında. Hasebiyle bu periyotta IMF’den bir kaynak girişine yol açacak stand-by mutabakatı yapılması mümkün değil” diyor.
Faiz artışı muhtemel mı?
Türkiye’de siyaset faizinin düşük tutulmasıyla ilgili Pazartesi günü tekrar açıklamalarda bulunan Erdoğan, bu siyasetten vazgeçilmeyeceğini vurguladı. Erdoğan, geçmişte uygulanan yüksek faiz-düşük kur siyasetinin sonuç vermediğini savundu. Klasik iktisat teorisine karşıt düşen görüşlerini savunmaya devam eden Cumhurbaşkanı, “Hep söylüyorum; faiz sebeptir, enflasyon neticedir” tabirlerini kullandı.
Prof. Dr. Karatepe, TL’de tarafın bilakis dönmesi için iktidarın yaptıklarını bilakis çevirmesi gerektiğini belirtiyor lakin iktidarın da bu türlü bir niyetinin olmadığını pek net bir biçimde gösterdiğini söylüyor.
“Normalde piyasaların da beklediği birinci şey hem enflasyondaki artış hem de kurlardaki önemli yükselişin durdurulması, lakin bu da lakin faizlerin arttırılması ile mümkün olur. Bunun öbür hiçbir yolu yok. Faiz arttırımına gitmeyecekleri de önümüzde duran aleni bir gerçek” formunda konuşan Karatepeye nazaran “inanılırlık” sorunu yaşayan iktidar bu noktadan sonra makro göstergelere müdehale etse bile yetersiz kalabilir.
Karatape: Bu iktidarla Türkiye’nin gidebileceği bir yol kalmamıştır
Karatepe şöyle devam ediyor: “Artık Türkiye‘de yalnızca tek bir göstergeyi değiştirerek de sonuca gitmek mümkün değil. Zira faiz arttırımına gitse bile sonraki gün indirmeyeceğinin garantisi yok. Türkiye’de iktidara olan inanç da zati bende yoktu lakin geniş halk kısımlarında de yok. İktidarın ekonomiyi düze çıkaracağına ait bir algının oluşması çok da mümkün değil. Türkiye‘nin ekonomik sıkıntıları çok derinleşti ve katılaştı. Bunu yalnızca bir makro göstergeye müdahe ederek güzelleştirmenin çok mümkün olmadığını düşünüyorum” şelinde konuşuyor.
İktidar değişikliği olasılığı
Ekonomistler Türkiye’de mevcut ekonomik gidişatın geri döndürülebilmesi için siyasette zihniyet değişimi ya da iktidar değişikliğinin gerektiği görüşünde.
Ekonomiyi yönetenlerin ekonomik gerçekliklerle “inatlaşma” içerisinde olduğunu belirten Prof. Dr. Karatepe’ye nazaran Türkiye’nin ekonomik meselelerinin “kalıcı” olarak çözülmesinin yalnızca tek bir yolu var: “Gerçekliklerin o denli ya da bu türlü ortaya çıkma ya da sonuç üretme özelliği vardır. Başta kurlar olmak üzere, yükselen enflasyon olmak üzere bu sonucu da gerçeklik çok ağır bir biçimde Türkiye’de üretiyor.”
Karatepe, “Bu iktidarla Türkiye’nin gideceği bir yer kalmamıştır. Yarın Cumhurbaşkanı Erdoğan ya da iktidar ya da AKP çıkıp tekrar AB sürecine gireceğiz, ABD vs bunların hiç birisinin sonuç verme ihtimali yok. Zira artık inanılırlığını kaybetmiş bir iktidarla karşı karşıyayız. Türkiye’nin ekonomik sıkıntılarının kalıcı olarak çözülmesinin ön şartı bu iktidarın ve bu iktidar anlayışının değişmesiyle başlayacaktır diye düşünüyorum” yorumunu yapıyor.
“Bir inanç sorunu” olduğunu belirten ekonomist Güldem Atabay da siyasette bir “kan değişiminin” beklenebileceğini ve bunun yaratacağı tesirin olumlu olacağı görüşünde. Atabay, “TL’nin kıymet kazanması için siyasi bir değişim gerekiyor bunun ismi da seçim, erken seçim” diyor ve ekliyor:
“Böyle bir kan değişiminin yaratacağı birinci tesir de parlamenter sisteme, hukuka ve rasyonal bir iktisat siyasetine dönüş beklentisi üzerinden Türkiye’ye sermaye akışının hızlanması. Bu da mevcut TL/dolar düzeyini tek haneli düzeylere çekecek kadar güçlü bir tesir yaratabilir.”
Sorunun bir itimat sorunu olduğunu savunan Atabay, “Bunun olduğunu hatırlarsak iktidar değişikliğinin herhalde TL’nin bedeli açısından önümüzdeki periyotta kalan son deva olarak karşımızda olduğu gerçeği ile karşılaşıyoruz” değerlendirmesini yapıyor.
Atabay erken seçim olmaması ve seçimlerin Haziran 2023’te yapılması halinde ise TL’deki bedel kayıplarının hızlanarak devam etmesini ve ekonomik krizin derinleşmesini bekliyor.
Seda Sezer Bilen
© Deutsche Welle Türkçe
