Hükümetin minimum fiyata yüzde 50 oranında artırım yapmasıyla birlikte Türkiye’de ortalama fiyatın taban fiyat seviyesinde seyredeceğine ait telaşlar büyüdü. Devrimci Personel Sendikaları Konfederasyonu (DİSK) hükümetin bu oranı “tarihi yükseklikte” nitelendirmesini yanlış bulurken, “Asgari fiyatta değerli olan artış oranı değil, alım gücü ve geçinmeye yetip yetmediğidir” uyarısı yaptı. Ekonomistler de, minimum fiyat dışındakilere yüzde 50 artırım yapılmaması durumunda Türkiye’nin “asgari ücretliler ülkesine dönüşebileceği” tehlikesine dikkat çekiyor. Bu tehlike; işsizlik ve yoksulluğun artacağı öngörülerini doğruluyor.
DİSK’in “Asgari Fiyat Gerçeği-2022” başlıklı raporuna nazaran bugün Türkiye’de 10 milyon kişi taban fiyatla çalışıyor. Rapor; 3 milyon 400 bin emekçinin taban fiyatın altında bir fiyatla çalıştığını ve bin 500 liradan daha az fiyatla çalışan emekçi sayısının da 1 milyon 700 bin olduğunu ortaya koyuyor. Rapora nazaran minimum fiyat ve altında bir fiyatla ömrünü sürdürmek zorunda olan emekçilerin sayısı da 6 milyon 300 bin. DİSK raporunda özel dalda taban fiyat seviyesinde çalışanların oranı yüzde 69 olarak gösterilirken, “Asgari fiyattaki artışın başka emek gelirlerine yansımaması, hem özel dalda hem kamuda maaş ile fiyat artışlarının en fazla resmi enflasyon oranında artırılması, minimum fiyatı ortalama fiyat haline getiriyor” uyarısı dikkat çekiyor.
DİSK’in bu uyarısı; taban fiyatın 4 bin 253 liraya yükseltilmesiyle birlikte dikkatlerin çevrildiği kamu ve özel bölüm çalışanlarının ne kadar fiyat artırımı alacağı sorusunu daha kritik hale getirdi. Şayet minimum ücretliler dışındakilere yüzde 50 artırım yapılmazsa, küçük bir azınlık dışında herkesin minimum fiyatla geçinmek durumunda kalacağına dikkat çeken ekonomistler, böylesi bir geçim sürecinin Türkiye’yi işsizlik ve yoksulluk sarmalına daha süratli sürükleyeceği ikazını yapıyor.
Oğuz Demir
“Asgari fiyatı kabul etmek zorunda kalacaklar”
Türkiye’de çalışma hayatındaki 10 milyon taban fiyatlı dışında 20 milyon çalışanın minimum fiyatın üstünde kazandığını hatırlatan ekonomist Oğuz Demir DW Türkçe’ye bu ihtarın gerisindeki nedenleri anlatırken; minimum fiyatla ortalama fiyat ortasında bir karşılaştırma yapılması gerektiğine dikkat çekiyor:
“Asgari ücretlilerin gelirlerinin bir ölçü yükseltilmesi onlar açısından olumlu lakin minimum fiyat dışında kalan ücretliler de yüzde 50’ye yakın artırım bekliyor. Patronlar bu artırımı vermeyebilir. Türkiye’de bundan bir yıl evvel ortalama fiyat zati 4 bin 500 liraydı. Artık minimum fiyat dışındakiler yüzde 50 artırım alamazsa minimum fiyatla, ortalama fiyat ortasındaki ara oldukça kısalacak. Patronun bugüne kadar üniversite mezunlarına teklif ettiği fiyat 4 bin 250 lira civarındaydı. Bugün bu sayı taban fiyata denk geliyor. Artık tekrar üniversite mezunlarına tıpkı fiyat teklif edilecek. Patron diyecek ki; ‘4 bin 250 lira taban fiyat verebileceğim. Kabul ediyorsan, buyur. Etmiyorsan, sırada öteki beşerler var.’ Hasebiyle geçmişte taban fiyatla değil de daha üzerinde çalışmaya başlayan beşerler artık mecburen taban fiyatı kabul edecekler.”
Oğuz Demir minimum fiyatın işsizlik, enflasyon ve hayat pahalılığından farklı düşünülmemesi gerektiğini söylüyor. Demir’e nazaran şayet Türkiye’de taban fiyat dışındakilerin maaşlarına da artırım yapılmazsa Türkiye’de minimum fiyat yalnızca alt gelir grubundakilere değil orta gelir ya da daha üstündeki kümelere da önerilen bir fiyat olacak. Demir; bu durumun yaratacağı düşünceyi da şöyle özetliyor:
“Asgari fiyattaki artışın toplumun tüm çalışanlarına yansıtılmaması, taban fiyatın üstünde bir ömür standardına sahip olma ümidiyle hayata atılan birçok insanın minimum fiyat standardında ve minumum geçim standardıyla hayata devam etmesi manasına gelecek. Asgarî geçim standardı yoksulluk sonudur, yoksulluktur. Münasebetiyle fakir sayısı artacaktır. Öte taraftan hem işsizlik artacak hem de yeni işe girecek insanların taban fiyata evet demek zorunda kalacağı bir ortam oluşacak.”
“Gençlerin hayalleri çöküyor”
Ekonomi müellifi Ozan Gündoğdu da, minimum ücretliye yapılan artırımı bugünkü iktisat şartlarında kamu ve özel kesim çalışanlarına da yapılamayacağını öngörüyor. “Herkes minimum ücretlileşiyor” diyen Gündoğdu, bu durumun yaratacağı badireyi DW Türkçe’ye şöyle anlatıyor:
“Herkesin taban ücretlileşmesinin bir sefer değerli bir toplumsal sonucu oluyor. Nedir o? Bilhassa gençlerin sınıf atlama yahut birikim yapma hayali çöküyor. Bu da gençlerin ya yurtdışına gitmesine neden oluyor ya da Türkiye’de eğitim alma motivasyonunu azaltıyor. ‘Eğitim alsam ne olacak, yeniden de taban ücretliyim’ üzere bir sonuç çıkıyor. Öte yandan öbür toplumsal bölümler, yani minimum fiyattan daha yüksek fiyat sahibi olan toplumsal kesitler de giderek taban fiyata yaklaşıyor. Lakin minimum fiyatın de yoksulluk sonunun altında olması, geniş bir fakir kitle, fakir bir millet yaratıyor.”
Hiçbir ülkede çalışanların yüzde 50’sinden fazlasının minimum fiyatla çalışmadığını lakin Türkiye’de geliri 3 bin 400 – 3 bin 500 bandında olanların da, yani geliri taban fiyattan yüzde 20 fazla olanların da minimum fiyatlı hale geleceğini anlatan Gündoğdu, “Bu durum Türkiye’nin tümüyle minimum ücretlileşmesi demek ki; çok tehlikeli bir şey. Toplumda fiyat çeşitliliği sistemi da tümüyle çöküyor” diyor.
“Türkiye’deki öngörülemez ortamın ortadan kalkması lazım”
Peki taban fiyatın arttığı lakin bu artıştan kamu, özel dal ve emeklilerin yararlanamayacağı bir durumun yaratacağı tehlikelerin ortadan kaldırılması için ne yapılması gerekiyor. Ekonomist Oğuz Demir; bu soruya hükümetin Türkiye’de düşük faiz-yüksek kur siyasetine dayalı yeni iktisat modeline gönderme yaparak yanıtlıyor:
“Kurlarda, enflasyonda bir istikrar yakalanmalı. Kısa ve orta vadede iş imkanlarının, ülkede refah standartlarının artırılması lazım. Yani daha fazla yatırım yapılması lazım. Türkiye’deki öngörülemez ortamın ortadan kalkması lazım. Bu ortamda yatırım olmuyor, işsizlik devam ediyor. Fiyatları artırdınız da, beşerler iş bulamadığı vakit ne olacak. Biz bugün kaybettiğimiz refahı en az iki üç senede fiyat artışıyla telafi edebilecek durumdayız. Hasebiyle her geçen gün daha da bozduğumuz ve tekrar düzeltmenin çok daha uzun vakit alabileceği bir sürece gerçek gidiyoruz. Derdimiz budur.”
Hilal Köylü / Ankara
©Deutsche Welle Türkçe
