Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın dış siyasetteki “U dönüşü” ve Birleşik Arap Emirlikleri (BAE) ile masaya oturması sonrasında, BAE’den de AKP hükümetini şad edecek adımlar gelmeye başladı.
Bir müddettir Abu Dabi’de yaşayan ve rüşvet, yolsuzluk, kara para aklama, cinayet ve uyuşturucu kaçakçılığı ifşa ve tezleriyle AKP iktidarını zora sokan Sedat Peker üzerinde BAE idaresinin baskısı daha da arttı.
Türkiye’de organize kabahat örgütü başkanı olarak yargılanmakta olan Peker’in toplumsal medya üzerinden rastgele bir paylaşım yapmasına artık müsaade vermediği belirtilen BAE idaresinin, Peker’in en yakınındaki isimlerden Emre Olur’u ülkeden deport etmesinin zamanlaması da dikkat çekti.
BAE, Sedat Peker’in yakın adamlarından Emre Olur’u deport ederek Türkiye’de tutuklanmasına varan sürecin kapılarını araladı.Fotoğraf: DHA
BAE’nin bu adımları atarken, Türkiye’den uzun müddettir almak istediği silahlı insansız hava araçlarını (SİHA) teslim aldığı ortaya çıktı. Reuters’in haberine nazaran Türkiye’den 20 SİHA’yı bu ay teslim alan BAE, yeni SİHA’lar satın almak için de temaslarını sürdürüyor.
“Otoriter konsolidasyon”
Türkiye ile BAE ortasında hasımlıktan savunma alanında işbirliğine varan yakınlaşmayı DW Türkçe’ye pahalandıran Dr. Salim Çevik, son gelişmelerin aslında tıpkı vakitte bölgedeki “otoriter konsolidasyonun” bir göstergesi olduğuna işaret etti.
Berlin merkezli Uygulamalı Türkiye Araştırmaları Merkezi (CATS) uzmanlarından olan Çevik, “Kim istemez ki bölge ülkelerinin birbirleriyle barışmasını, bu pek olağan ki olumlu ve değerli. Ancak Ortadoğu’daki yeni barış rüzgarlarının şöyle makûs bir yanı var: bu tıpkı vakitte bölgedeki otoriterliğin konsolidasyonudur. Bu coğrafyada muhalifleri sıkıntı günler bekliyor” biçiminde konuştu.
“BAE Peker’i susturarak AKP’yi rahatlatıyor”
Salim Çevik, Erdoğan’ın son aylarda gerek BAE, gerekse Mısır ve Suudi Arabistan üzere bölge ülkeleriyle ilgilerini olağanlaştırmak için attığı adımlara dikkat çekerek, Türkiye’nin yalnızca İhvancıların değil, liberallerin de medya kanallarını susturduğunu söyledi, Suudi Arabistan’ın İstanbul Başkonsolosluğu’nda öldürülen Cemal Kaşıkçı ile ilgili davayı da Suudi Arabistan’a devrettiğini hatırlattı.
Abu Dabi’de yaşayan Sedat Peker, rüşvet, yolsuzluk, kara para aklama, cinayet ve uyuşturucu kaçakçılığı ifşa ve tezleriyle AKP iktidarını zora sokuyor.
Çevik, “BAE İslamcılardan rahatsızdı, AKP hükümeti de Peker’den. AKP Hükümeti İslamcıların sesini kıstı, boğdu. Artık de BAE, Sedat Peker’i orada boğarak Türkiye’yi rahatlatıyor. Diktatörler birbirleriyle anlaştıkça, muhalifler, otoriter idareleri zora sokanlar, çok daha zorluklar yaşayacak. Zira diktatörler ortasındaki rekabet, muhaliflere bir soluk alma imkanı tanıyordu, daha rahat nefes alabilecekleri rakip ülkelere kaçabiliyorlardı. Bu devir bitiyor” diye konuştu.
Sıra Peker’e mi geliyor?
Son günlerde Ankara-Abu Dabi çizgisinde yaşanan gelişmeler, Sedat Peker’in de önümüzdeki periyotta BAE’den deport ya da Türkiye’ye iade edilebileceğinin işaretleri olarak yorumlanırken, dün avukatı Ersan Barkın’ın Twitter üzerinden paylaştığı son bilgiler dikkat çekti.
Barkın, Peker hakkında Interpol tarafından yalnızca savunması alınmak üzere çıkarılan kırmızı bültenin, “tüm dünyada aranıyor” halinde kapsamının genişletildiğini öğrendiklerini aktardı, “Belli ki bir şeyler değişiyor” görüşünü kaydetti.
Gelişmeleri yakından takip eden kaynaklar, Türkiye ile BAE ortasında yakınlaşmada değerli bir kademe kaydedildiğini, Sedat Peker konusunda da kapalı kapılar gerisinde, saklı görüşmeler yapıldığının aşikar olduğunu söz ediyorlar. Bu pazarlıkların nasıl sonuçlanacağını önümüzdeki günler gösterecek. Kimi yorumcular ise Türkiye’nin BAE’ye teslim ettiği SİHA’ların da bu pazarlıkların bir kesimi olabileceğini söylüyor.
BAE’nin bu ay Türkiye’den 20 SİHA teslim aldı. Daha fazla SİHA alımı için de taraflar ortasında görüşmelerin sürdüğü bildiriliyor. Fotoğraf: PETRAS MALUKA/AFP/Getty Images
Salim Çevik ise seçimler öncesinde Sedat Peker’in susturulmasının AKP hükümeti için hayati kıymet taşıdığını söylerken, “AKP açısından üç beş drone vermek sıkıntı değil. Türkiye’nin elinde diğer şeyler olsa, onları da verir. Türkiye’nin bölgede verebileceği en değerli şey ise güvenlik garantisi. Bölge ülkeleri ABD çekildiği için çok önemli bir güvenlik açığı hissediyorlar. Türkiye o açıdan onlar için işlevsel” halinde konuştu.
Sona eren ideolojik hengame üzerine inşa edilen yeni dönem
Erdoğan’ın dış siyasetteki keskin “U dönüşü” ve olağanlaşma açılımına kadar Türkiye, BAE’yi 15 Temmuz 2016 darbe teşebbüsünü finanse etmekle, PKK’yı desteklemekle, Türkiye’ye düşmanlık gütmekle suçluyordu. Ayrıyeten Libya iç savaşı nedeniyle de iki ülke askeri olarak karşı karşıya gelmişti.
Ancak Erdoğan geçen sene giriştiği olağanlaşma açılımıyla sadede BAE ile değil Mısır, Suudi Arabistan ve İsrail ile münasebetlerini de düzeltmeye girişti.
CATS uzmanı Dr. Salim Çevik, Türkiye’nin aslında ortasının bu ülkelerden en çok BAE ile makus olduğuna dikkat çekerken buna en başta “ideolojik kavganın” kaynaklık ettiğini söyledi, Türkiye’nin bu bahiste uğradığı yenilgiyi kabul etmesinden, jeopolitik rekabetin de sona ermesinden sonra da yeni bir barış arayışı periyoduna kapı aralandığını aktardı.
Çevik, “Arap Baharı’nda Türkiye’nin desteklediği İslamcılığın karşısındaki teşebbüsün fikir babası BAE, Muhammed Bin Zayed’di (BAE devlet başkanı). ‘İslamcıları her yerde bastıralım, gerekirse şiddet kullanalım, otoriter rejimleri finanse edelim, bu ayaklanmaları boğalım’ fikrinin sahibi ve uygulayıcısı Muhammed Bin Zayed’di ve kazanan o oldu, Türkiye’yi bu mevzuda yendi. Ancak Muhammed Bin Zayed kazandığında da ‘tamam kazandık, bitti, artık yeni bir sayfa açıyoruz’ diyerek harikulade bir pragmatizm gösterdi. Suudi Arabistan ve Mısır ise o kadar esnek olmadı” diye konuştu.
CATS uzmanı Salim Çevik, Türkiye ile Körfez ülkeleri ortasındaki yakınlaşmayı “otoriter konsolidasyon” olarak nitelendirdi. Fotoğraf: privat
Ancak Salim Çevik olağanlaşmayı yalnızca Türkiye’nin istemediğini, BAE, Suudi Arabistan, İsrail ve Mısır’ın da bu arayışta olduklarına dikkat çekerken, “Nedeni muhakkak: ABD bölgeden çekiliyor, herkes yalnız başına kaldı, İran’dan korkuyorlar. Erdoğan ise bölge ülkelerinin korkusunu ve barış arayışını fırsat bilerek hepsiyle ortasını düzeltme telaşında” görüşünü lisana getirdi.
SİHA atılımı, İran’a karşı yeni bir ittifakın göstergesi mi?
Türkiye’nin BAE’ne jet süratiyle SİHA teslimatı, Suudi Arabistan’ın hem Türkiye’den SİHA almak hem de üretimi için fabrika kurmak istemesi, bölgedeki güvenlik mimarisinin büyük bir değişim sürecine sahne olduğunu gözler önüne seriyor.
CATS uzmanı Salim Çevik’e nazaran de SİHA’lar, BAE ve Suudi Arabistan üzere ülkeler için çok fonksiyonel. ABD’den ileri teknoloji savaş uçakları temin edebilen bunun için çok da parası olan bu ülkelerin bu teknolojileri kullanmakta zorlandıklarına işaret eden Çevik, şöyle devam etti:
“Droneların kullanımı ise daha kolay ve çok daha ucuz. Savaş pilotu yetiştirmiş olmanız gerekmiyor, kaybettiğiniz vakit yalnızca SİHA’yı kaybediyorsunuz. Bunlar göz önüne alındığında bu SİHA’lar bu ülkelerin tam da arayıp bulamadıkları şeyler.”
Bununla birlikte Çevik, Türkiye’nin BAE ile münasebetlerinin yalnızca SİHA’lara indirgenemeyeceğine, bölgede ana ekseni İran’a karşı olan çok daha büyük bir ittifakın kurulmakta olunduğuna işaret etti.
Çevik, “Drone satışı bunun lakin bir sembolik göstergesidir. Körfez ülkelerinin bütün varlık korkusu İran ve Türkiye İran’ı Irak ve Azerbaycan üzerinden Kafkaslarda önemli manada rahatsız ve meşgul ettiği için de bu Körfez ülkeleri için çok olağanüstü bir şey.”
İtici güç, ABD ile berbatlaşan ilişkiler
Bölgedeki gelişmeleri yakından izleyen Ortadoğu uzmanı Sebastian Sons’a nazaran de, Körfez ülkelerinin Türkiye ile normalleşe adımlarında, ABD idaresiyle bağlantılarının berbatlaşması tesirli oluyor.
Bonn merkezli Ortadoğu Araştırmaları Merkezi CARPO’nun kıdemli araştırmacılarından Dr. Sebastian Sons, BAE ve Suudi Arabistan’ın bilhassa Joe Biden’ın lider seçilmesinin akabinde kötüleşmekte olduğuna işaret ederek, “Bu nedenle bu ülkeler askeri partnerliklerini çeşitlendirme arayışında. Sağlam bir partner olarak kıymetlendirdikleri Türkiye üzere ülkelerle işbirliği yoluyla, askeri yetkinliklerini güçlendirmeye, ABD ve klâsik güvenlik partnerlerine bağımlılıklarını azaltmaya çalışıyorlar” dedi.
Bölge ülkeleri safları sıkılaştırıyor
Erdoğan liderliğindeki Türkiye ile bölgenin değerli aktörlerinden Suudi Arabistan ortasında son periyottaki olağanlaşma adımlarını da pahalandıran Sons, Ankara’nın Kaşıkçı davasını devretmesinin akabinde Riyad açısından münasebetlerin berbat olması için neden kalmadığını söyledi.
Bonn merkezli Ortadoğu Araştırmaları Merkezi CARPO’nun kıdemli araştırmacılarından Dr. Sebastian Sons, Türkiye ile Körfez ülkeleri ortasındaki yakınlaşmanın bölgedeki güvenlik altyapısında değişimi beraberinde getirdiğini söylüyor.Fotoğraf: Privat
Sons, “Türkiye’nin, Suudi Arabistan’ın kendi savunma endüstrisini inşa etme amacına dayanak olması da bir beklenti. Fakat yalnızca askeri işbirliği bakımından değil, Riyad’da Türkiye yatırım, ticaret ve güç alanında işbirliği bakımından da değerli bir pazar olarak görülüyor. Askeri işbirliği, farklı seviyelerde, daha fazla ekonomik işbirliğinin yalnızca bir başlangıcı” görüşünü lisana getirdi.
Suudi Arabistan’ın da ortalarında olduğu Körfez ülkelerinin İran’a karşı caydırıcılığı güçlendirmek istediklerini de vurgulayan Sons, şu tespitini aktardı:
“Gayet alışılmış ki İran’ın, Lübnan, Yemen, Suriye ve Irak’ta olduğu üzere bir bölgesel müdahalesinden telaş duyuyorlar. Bu nedenle İran’ı bölgeden uzak tutacak bir stratejiye gereksinim duyuyorlar. İsrail bu strateji için bir partner ve Türkiye de bu bağlamda rol üstlenebilir. Bu nedenle Türkiye ile askeri işbirliği bu mevzuda da ehemmiyet taşıyabilir.”
Sons bu tespitini lisana getirirken, Körfez ülkelerinin tansiyonu tırmandırmamak, İran’ı provoke etmemek için de dikkatli adımlar attıklarını, tıpkı vakitte diyalog arayışlarını da sürdürdüklerini vurguladı.
Alman uzman, Suudi Arabistan’ın İran ile görüşmelerinin 5’inci tipinin yapıldığını, son aylarda iki ülke yetkilileri ortasında gayri resmi temasların da gerçekleştiğine dikkat çekti. Kuveyt ve BAE’nin de İran ile diplomatik temaslar yürüttüklerini hatırlatan Sebastian Son, yaşanan bu gelişmelerin bölge dinamiklerinde yaşanan değişimin kıymetli göstergeleri olduğunu vurguladı.
