Türkiye ve Ermenistan 44 gün süren Karabağ savaşının akabinde bağlantılarını olağanlaştırma ve sonlarını açma sürecine Küçükköy escort bayan girerek yeni bir sayfa açma yolunda İki ülke birinci sefer Ermeni soykırımı ve Dağlık Karabağ sorunlarını ön kural olarak masaya getirmeden normalleşebilme adımları atmayı hedefliyor
Bu sürecin birinci adımı da Escort Mecidiyeköy Rusya’nın başşehri Moskova’da 14 Ocak’ta bir ortaya gelen Türkiye’nin eski Washington Büyükelçisi Serdar Kılıç ve Ermenistan Ermenistan Parlamentosu Lider Yardımcısı Ruben Rubinyan tarafından atıldı Türkiye ve Ermenistan temsilcileri alakaların ön Merter escort şartsız olarak olağanlaşmasına yönelik müzakerelerde anlaştıklarını açıkladı
Ardından iki ülke ortasında direkt uçuşlar yine başladı ayrıyeten Ermenistan ve Türkiye özel temsilcileri 24 Şubat’ta Viyana’da yine bir ortaya gelmeyi kararlaştırdı Viyana’daki buluşmada tarafların yeni sürece ait görüş alışverişinde bulunmaları bekleniyor
Türkiye ve Ermenistan bağlarını olağanlaştırmak için aslında daha evvel de iki kere teşebbüste bulunmuştu Birinci olağanlaşma ve diplomatik münasebetlerin tesisi teşebbüsü 1990’ların başında eski Sovyetler Birliği nin dağılmasıyla Ermenistan’ın bağımsızlığını kazanması sonrası gündeme geldi Ama 1993’te Karabağ topraklarının Ermenistan tarafından işgal edilmesiyle süreç sekte uğradı İki ülke ortasındaki hudut kapatıldı kara demir ve hava yolu kontakları kesildi
Daha sonra ikinci kere 2009 yılında İsviçre’nin Zürih kentinde bir ortaya gelen Türkiye ve Ermenistan temsilcileri eşitlik egemenlik öbür ülkelerin iç işlerine müdahale etmeme toprak bütünlüğü ve sonların dokunulmazlığı prensiplerini tanıyarak bağları olağanlaştırma doğrultusunda ikili bir protokol imzaladı Fakat bu protokoller iki ülkenin parlamentoları tarafından onaylanmadı Süreç yeniden başarısızlıkla sonuçlandı
Temel açmaz ortadan kalktı
Peki üçüncü kere ilgileri olağanlaştırma teşebbüsünde bulunan Ankara ve Erivan bu defa başarılı olabilecek mi
Carnegie Europe’tan Kafkasya uzmanı Thomas de Waal
Düşünce kuruluşu Carnegie Europe’tan Kafkasya uzmanı Thomas de Waal rekabet güvensizlik ve tarihi sıkıntılarla boğuşan bir bölgede bunun kolay olmayacağı kanısında Berghof Vakfı’nın Azerbaycan ve Kafkasya uzmanı Bahtiyar Aslanov ise biraz daha umutlu Zürih’teki sürecin bölgesel ve memleketler arası güçler tarafından olumlu karşılansa da Azerbaycan tarafındakabul görmediğini hatırlatan Aslanov Azerbaycan’ın o devirde Dağlık Karabağ sorunu çözülmeden Ankara’nın Erivan’la olağanlaşmasına sıcak bakmadığına dikkat çekti Ancak Azerbaycan’ın Eylül 2020’de 44 gün süren savaştan sonra Karabağ topraklarını geri almasıyla artık olağanlaşmaya pürüz koşullardan birinin resmen ortadan kalktığına işaret eden Aslanov Böylece artık hem Türk diplomasisi hem de Türk toplumu için temel açmaz ortadan kalktı görüşünü lisana getirdi
Azerbaycan’ın Karabağ topraklarını Türkiye’nin askeri takviyesiyle kazandığına işaret eden Aslanov son savaştan da önemli ekonomik ve demografik kayıplarla çıkan ve her manada Rusya’ya bağımlı olan Ermenistan’ın gerçek politik adımlar atmaktan öbür seçeneğinin olmadığının altını çizdi Ermeni hükümetinin hem Türkiye hem de Azerbaycan’dan gelen barış davetlerini dikkate alması gerektiğini söyleyen Aslanov bu adımın Ermenistan’ın bölgede bağımsız devlet olarak gelişmesi için kıymetli olduğunu vurguladı
Türkiye Cumhuriyeti Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu yeni sürecin Zürih’te yapılan lakin daha sonra feshedilen protokollerin devamı niteliğinde olmadığını belirterek taraflar ortasındaki toplantıların 13 yıl öncesine kıyasla çok daha ümit verici olduğunu kaydetmişti Azerbaycan da yıllar sonra birinci defa geçen yıl Aralık ayında Ermenistan ve Türkiye’nin bağları olağanlaştırmaya yönelik teşebbüslerine tam takviye verdiğini açıklamış ve böylelikle Bakü Ankara Erivan yakınlaşmasını artık engellemeyeceğinin sinyalini vermişti
Türk Ermeni bağlantıları farklı Dağlık Karabağ ayrı
Uluslararası Krizi Kümesi’nden ICG araştırmacı Olesya Vartanyan iseDağlık Karabağ sıkıntısının iki ülke ortasındaki olağanlaşma sürecini şimdiye kadar daima yokuşa sürdüğünü üçüncü sefer de bunun tekrarlanabileceği görüşünde
Ankara’nın dış siyasette Azerbaycan ile işbirliği içinde olduğunu söyleyen Vartanyan Eğer Ermeni Türk müzakerelerindeDağlık Karabağ sıkıntısı tekrar gündeme gelirse olağanlaşma süreci çok kısa sürer Türk Ermeni ilgileri farklı Dağlık Karabağ problemi başka Bu iki bahsin birbiriyle karıştırılmaması lazım görüşünü lisana getirdi
Uluslararası Krizi Kümesi’nden araştırmacı Olesya Vartanyan
Erivan’la hudutlarını düzenlemeye çalışan Bakü Ermenistan üzerinden Nahçivan’a transit Zangezur koridoru açmayı planlıyor Ulaşım ve ticaret ilişkilerini bu yol üzerinden yapmayı düşünen Azerbaycan Ermenistan ile yaptığı ateşkes mutabakatını da kesin bir barış muahedesine dönüştürmeyi hedefliyor Thomas de Wall’a nazaran Ermenilerin itirazlarına karşı Türkiye Azerbaycan’la birleşip koridorun güvenliğini olağanlaşma için ön şart yaparsa o vakit görüşmeler tekrar başarısız olabilir
Ermeniler Türkiye’yi güvenlik tehdidi olarak görüyor
Ermenistan’daki görünüm ise biraz daha farklı Merkezi ABD’nin başşehri Washington’daki Memleketler arası Cumhuriyet Enstitüsü’nün IRI iki ay evvel yaptığı bir anketin sonuçlarına nazaran Ermeni halkının yüzde 90’ı Türkiye’yi büyük bir siyasi ve güvenlik tehdidi olarak görüyor Araştırmaya katılan Ermenilerin yalnızca yüzde 6’sı sonların açılmasını olumlu pahalandırıyor
Dağlık Karabağ’daki son savaştan sonra Ermenistan halkının çoğunluğunun Türkiye’yi güvenlik tehdidi olarak görmesinin şaşırtan olmadığını söyleyen Olesya Vartanyan Burada sahiden kıymetli olan ve dikkat edilmesi gereken nokta şu Ermeni nüfusunun yüzde 70’i Türkiye ile güçlü bir bağ kurulmasını istiyor Kâfi ki Karabağ ön koşul olmasın diye konuştu
İstanbul merkezli Demokrasi Araştırmaları Merkezi uzmanlarından Aybars Görgülü
Sivil toplum da süreci desteklemeli
Öte yandan yeni olağanlaşma süreci evvelkinden farklı olarak ilerlese de Osmanlı periyodunda 1915 ‘te yüz binlerce Ermeni’nin katledilmesine ait Türkiye’nin resmi tavrını değiştirmesi de değerli bir beklenti Ermenilerin değerli bir kısmı Ankara’dan 1915’te yaşananlar için özür dilemesini ve yaşananların soykırım olarak tanımlanmasını istiyor
Şu anda iki halk ortasında birbirlerini tanımamaktan kaynaklı bir yabancılık olduğu muhakkak diyen İstanbul merkezli Demokrasi Araştırmaları Merkezi uzmanlarından Aybars Görgülü’ye nazaran toplumsal algılar vakitle değişebilir Görgülü iki ülke ortasındaki sonlar açılmadan karşılıklı önyargıların kırılmasının imkansız olduğunu fakat hudutların açılmasıyla birlikte karşılıklı algıların olumluya dönüşebileceğini söz etti
Resmi seviyedeki yakınlaşmanın vakitle toplumsal bir uzlaşma sürecini de tetikleyeceğini söyleyen Görgülü Türkiye Ermenistan münasebetlerinin normalleşebilmesi için sivil toplum örgütlerinin daha tesirli olması gerektiğini de söyledi
Görgülü’ye nazaran sürecin en büyük eksiği destekleyici bir sivil toplum ayağından ayağından mahrum olması Geçmiş tecrübelerde resmi süreci dinamik sivil toplumun desteklendiğini fakat karşılığında siyasi iradenin yetersiz olduğunu hatırlatan Görgülü Şu anda güçlü bir siyasi irade var lakin sivil toplum etkileşimi yok dedi Soykırım sıkıntısı üzere güç ve travmatik bahislerin da lakin bu türlü toplumsal etkileşimle çözülebileceğini vurgulayan Görgülü’ye nazaran sonların açılması diplomatik alakaların tesis edilmesinde yalnızca bir başlangıç
Lamiya Adılgızı
Deutsche Welle Türkçe
