Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’nın son gerçekleştirdiği 100 baz puanlık faiz indirimi, Türk Lirası’ndaki kıymet kaybını bir sefer daha tarihi düzeylere taşıdı. Her saat başı yeni bir rekor kıran döviz kurları, yaklaşan 2022 yılı için hayat pahalılığı kaygılarını artırıyor. Ekonomistlere nazaran, 2022’nin birinci altı ayında tüketici enflasyonu yüzde 30’u, üretici enflasyonu ise yüzde 50’yi aşabilir.
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’nın Perşembe günkü indirim karaıyla birlikte son 3 ayda siyaset faizini 4 puan indirmiş oldu. Şahap Kavcıoğlu başkanlığındaki Merkez Bankası, daha evvel 23 Eylül’de 100 baz puanlık, 21 Ekim’de ise 200 baz puanlık faiz indirimi gerçekleştirmişti.
Karar sonrasında Türk Lirası özgür düşüşe geçti. Dolar kuru 11 TL’nin üzerine çıkarken, Euro ise 12,5 TL’ye kadar yükseldi. Döviz kurlarındaki yükseliş, yeni artırımların da habercisi oldu. Son olarak 20 Kasım Cumartesi’nden geçerli olmak üzere akaryakıta 52 kuruş, motorine 50 kuruş artırım yapıldı. Vatandaşlar kuru besin, yağ, paklık materyalleri üzere temel gereksinim hususlarını yeni artırımlar gelmeden almaya çalışırken, ekonomistler yaklaşan 2022 yılının hayat pahalılığında bugünleri aratacağını söylüyor. En yüksek fiyat artışlarının ise besin, ulaşım, güç ve kira fiyatlarında kendini göstermesi bekleniyor.
Prof. Dr. Ulusoy’a nazaran artık Türkiye’nin iki para ünitesi var
“Türkiye’de artık iki para ünitesi var”
DW Türkçe’ye konuşan Yeditepe Üniversitesi Ticari Bilimler Fakültesi Öğretim Üyesi ve Enflasyon Araştırma Kümesi (ENAG) Kurucusu Prof. Dr. Veysel Ulusoy, Türkiye’de artık iki para ünitesinin geçerli olduğunu belirterek, “Bunlardan biri Türk Lirası, başka ise ABD doları ya da rastgele bir yabancı döviz kuru” diyor. Enflasyonda da birebir biçimde ikili bir durum oluştuğunu lisana getiren Prof. Ulusoy, ENAG’ın ölçtüğü ve sokakta hissedilen tüketici enflasyonunun yüzde 50 olduğunu, resmi data olan Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) enflasyonunun ise yüzde 20 düzeyinde olduğunu söylüyor.
Kurlardaki son yükseliş ile birlikte tüketim mallarının süratle değerleneceğini vurgulayan Ulusoy, şöyle konuşuyor: “Faiz indiriminde sonra elde ettiğimiz piyasa sonuçlarına nazaran, raflara yansıyacak inanılmaz bir fiyat artışı bugünden itibaren geçerli olmak üzere hissedilir hale gelecek. Enflasyon temel itibariyle geçmişte ortalama olarak yükselirken, geometrik bir yapıyla yani daha süratli bir formda üstlere yanlışsız çıkacak. Herkes biliyor ki, TÜİK enflasyonu da yüzde 30’lara gerçek yakınsayacaktır” diye konuşuyor.
2024 öngörüleri şimdiden aşıldı
Türkiye’de tüketici enflasyonu, resmi bilgilere nazaran son 1 yılda ikiye katlanmış durumda. TÜİK bilgilerine nazaran, Ekim 2020’de yüzde 11 düzeylerinde seyreden tüketici enflasyonu, Ekim 2021 itibariyle yüzde 20 sonuna dayandı. 2022 yılında ise enflasyonda yüzde 30’ların görüleceği belirtiliyor.
Önerdiğimiz linkler
Muhalefet altılı iktisat masası kuruyor
TÜSİAD Başkanı’ndan TCMB’ye faiz eleştirisi
Eylül ayı başında açıklanan ve iktisatta 2022-2024 devrini kapsayan Orta Vadeli Program’a (OVP) nazaran, enflasyon maksadı 2021’de yüzde 16.2, 2022’de yüzde 9.8, 2023’te yüzde 8, 2024’te yüzde 7.6 olarak açıklanmıştı. Programda 2021 için dolar kuru kestirimi 8,30, 2022 için 9,27, 2023 için 9,77 ve 2024 için 10,26 olmuştu. Faiz indirimleri sonrasında ise hükümetin 2024’e kadar olan dolar kuru beklentisi şimdiden aşılmış oldu.
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) ise Ekim ayı sonunda yayınlanan yılın son enflasyon raporunda enflasyon varsayımlarını yükseltti. Buna nazaran 2021 enflasyon iddiası yüzde 14,1’den yüzde 18,4’e çıkarıldı. 2022 yılsonu enflasyon kestirimi ise yüzde 7,8’den yüzde 11,8’e yükseltildi. Merkez Bankası’nın enflasyon gayesi ise 2012 yılından beri yüzde 5’te sabit tutuluyor.
Üretici enflasyonu alarm veriyor
Tüketici enflasyonu ile birlikte üretici enflasyonu da alarm veriyor. Yurtiçi üretici fiyatları endeksi (Yİ-ÜFE) Ekim ayında yüzde 5,24 artarken yıllık artış oranı yüzde 46,31’e ulaştı. Böylece üretici enflasyonu yüzde 46,31 ile 19 yılın en yüksek düzeyine çıktı. Uzmanlara nazaran bu durum, önümüzdeki aylar için tüketici enflasyonu üzerindeki baskının daha fazla artacağı manasına geliyor.
“Asgari fiyatta yüzde 10’luk artış, iki puana yakın enflasyon üretiyor”
DW Türkçe’ye konuşan Işık Üniversitesi Öğretim Vazifelisi Doç. Dr. Cihan Bolgün, “Yüzde 30’un üzerine gidecek, gitme ihtimali epey yüksek olan bir tüketici enflasyonu ile karşı karşıyayız” diyor. 1 Ekim’den bu yana dolar kurundaki artışın yüzde 25’e ulaştığına işaret eden Doç. Dr. Bolgün, ithal girdi fiyatlamalarını etkileyecek bu artışın önümüzdeki 6 ayda enflasyona 7 puanlık tesir yapacağını kaydediyor.
Doç. Dr. Bolgun: Yüzde 30’un üzerine gidecek, gitme ihtimali hayli yüksek bir tüketici enflasyonu ile karşı karşıyayız.
Bununla birlikte yeni yılda zamlanacak taban fiyata de dikkat çeken Bolgün, “Asgari fiyatta yüzde 10’luk artış, iki puana yakın enflasyon üretiyor. Hasebiyle bunları topladığınız vakit, enflasyonun Nisan 2022 civarlarında yüzde 30’un üzerine çıkabileceğini söyleyebiliriz” formunda konuşuyor. Bolgün, böylece hem tüketici hem de üretici enflasyonunun AKP’nin iktidara geldiği Kasım 2002 düzeylerine geri döneceğine işaret ediyor.
IMF: Kimi bölgelerde enflasyon kalıcı olabilir
Küresel konjonktüre bakıldığında da enflasyondaki genel artış eğiliminin süreceği öngörülüyor. Memleketler arası Para Fonu (IMF) Sözcüsü Gerry Rice, yaptığı açıklamada, tedarik zinciri aksamalarının devam etmesi yahut enflasyon beklentilerinin kısa devirli fiyat hareketleriyle bozulması durumunda dünyanın birtakım bölgelerinde enflasyonun daha kalıcı hale gelebileceğini belirtti.
Prof. Dr. Alçın’a nazaran, üretici ve tüketici enflasyonu ortasındaki fark Rahip Brunson krizinin yaşandığı 2018’i bile geride bıraktı.
“Enflasyonda geriye dönüş pek mümkün değil”
DW Türkçe’ye konuşan İstanbul Kültür Üniversitesi Rektör Yardımcısı Prof. Dr. Sinan Alçın, Türkiye’de üretici ve tüketici enflasyonu ortasındaki farkın Rahip Brunson krizinin yaşandığı 2018 yılını bile geride bıraktığını söylüyor. O devirde Türkiye’nin kendi riskleri nedeni süratli bir enflasyon artışı yaşadığını lisana getiren Prof. Alçın, şu değerlendirmede bulunuyor:
“Fakat şu anda, global manada da güç fiyatlarının yükselişe geçtiği, metal başta olmak üzere emtia fiyatlarının daima yükselişte olduğu bir konjonktür var. Hasebiyle kolay kolay üretici fiyatlarında bir geri çekilme bekleyemeyiz. Türkiye şu anda sürünen enflasyon sürecini yaşıyor. Yani enflasyonda geri dönüşün pek mümkün olmadığı bir noktaya geldik.”
Aram Ekin Duran
© Deutsche Welle Türkçe
