İsmailağa Cemaati’nin önde gelen isimlerinden “Cübbeli Ahmet” olarak bilinen Ahmet Mahmut Meşhur’un Diyanet İşleri Başkanlığı’nı Selefi-Vehhabi fikir akımlarının Türkiye’de yaygınlaşmasına hizmet etmekle suçlaması yeni bir tartışma yarattı. Diyanet ise Selefiliğin kendi eliyle yaygınlaştırıldığı tezini yalanlandı. Selefi akımlar üzerine çalışmaları olan Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Mehmet Ali Büyükkara da DW Türkçe’ye yaptığı değerlendirmede Selefiliğin Türkiye’de yükselişte olduğuna ve bunun nedenlerine dikkat çekti. Büyükkara’ya nazaran bu akımların şiddete evrilme riski de göz gerisi edilmemeli.
IŞİD’in de benimsediği radikal İslamcı Selefi-Vehhabilik akımıyla ilgili tartışma, Ahmet Mahmut Meşhur’un Selefilerin önde gelen isimlerinden ve Kuveytli Vehhabi “şeyh”i olduğu öne sürülen Osman el Hamis’in Sakarya’da bir mescitte geçen Haziran ayında konuşma yaptığını gündeme taşımasıyla başladı. Açıklamasında Diyanet’i bir kere daha maksat alan Ünlü, Twitter hesabından “Diyânet’i, Vehhâbîleri konuşturmama konusunda uyarıyorum. Aksi takdirde iç savaşa dayanak vermiş olacaklardır” dedi. Ünlü, son günlerde farklı ülkelerden oldukları halde Iraklı yahut Suriyeli denilerek Türkiye’deki mescitlerde kendilerine konuşma yaptırılan Selefi Vehhâbîlerin çoğaldığını ileri sürdü. Ünlü, diğer bir konuşmasında ise İstanbul Sultangazi’de Filistinli Mahmut Hasanat’ın bir mescitte vaaz verdiğini argüman ederek “Camileri vermişsiniz Vehhabilerin eline” suçlamasında bulundu.
Yazılı açıklama yapan Diyanet ise Selefiliğin kendi eliyle yaygınlaştırıldığı suçlamasını reddederek “Başkanlığımızı ‘Selefî-Vehhâbî’ fikir akımlarının ülkemizde yaygınlaşmasına hizmet etmekle suçlayan haber ve paylaşımlar, gerçeği yansıtmaktan uzak olup son derece rahatsız edici ve üzücüdür” açıklamasını yaptı.
“Cübbeli Ahmet” olarak bilinen Ahmet Mahmut ÜnlüFotoğraf: Anka Nachrichten Agentur
Ahmet Mahmut Ünlü, Selefiliğin Türkiye’de güçlendiğine ait birinci savını 20 Eylül 2020’de katıldığı CNN Türk yayınında “Türkiye’de 2 bin selefi derneği var. Şahıslar pompalı mompalı. İç savaşa hazırlanıyorlar” açıklamasıyla lisana getirmiş ve bu mevzuda Batman, Adıyaman ve İzmir vilayetlerine işaret etmişti. Daha sonra da bu vilayetlerden Adıyaman’da Mustafa Dokumacı liderliğindeki Selefi görüşe sahip cihatçıların İslam Çay Ocağı’nda toplandığıve bir müddet sonra IŞİD’e katıldıkları ortaya çıkmıştı. Sözcü gazetesi Ankara Temsilcisi Hürmet Öztürk’e “Savcılar beni çağırırsa silahlanan 150 derneğin ismini vermeye hazırım” diyen Cübbeli Ahmet’in açıklamaları üzerine İstanbul Cumhuriyet Başsavcılığı, iki yıl evvel argümanlarla ilgili bir soruşturma başlattı. Ünlü, 25 Eylül 2020 tarihinde savcılığa söz verdi. Lakin savcılık soruşturması şimdi sonuçlanmadı. O periyotta İçişleri Bakanı Süleyman Soylu da “Türkiye’de Selefi İnancına Dayalı Radikalleşmenin Kaynaklarının Analizi” çalışması yaptıklarını anlatmış ve 2016, 2017, 2018, 2019 ve 2020’ye kadar 5 bin kişiyi gözaltına aldıklarını söylemişti.
“Selefi akımların şiddete evrilme riski var”
Selefilerle ilgili tartışmayı DW Türkçe’ye pahalandıran Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Mehmet Ali Büyükkara’ya nazaran ise Ahmet Mahmut Meşhur’un “abarttığı kadar bir tehlike olmasa da Selefilik Türkiye’de yükselişte. “Peki, bu akımların daha sonra şiddete evrilme riski var mı” sorusuna “Bu risk de var” diye cevap veren Büyükkara, bu kümelerin istihbaratın ve polisin takibinde olduğuna dikkati çekiyor. Selefiler üzerine çalışmaları olan Prof. Dr. Büyükkara, Türkiye’de Selefiliğin neden yükselişte olduğu sorusuna ise birçok neden sayıyor.
Fotoğraf: picture-alliance/AP Photo/M. Alleruzzo
Suudi Arabistan’ın bu kümelere dayanak verdiği belirten Büyükkara, “Rabıta üzerinden resmi ve gayri resmi olarak takviye veriyorlar. Alttan da bunu destekliyorlar” diyor. “Mücadele alanlarında, işgallere karşı istekli akışında Selefilerin başı çektiğini” lisana getiren Büyükkara, IŞİD’in Suriye’deki varlığına işaret ediyor. Büyükkkara, “Suriye’den evvel Irak, Cezayir, Bosna, Kosova’da varlardı. Bu gayret alanları son 30 yıldır var. Bu istekli akışında Selefiler daha örgütlü şekildeler. Bu bir çekim alanı yaratıyor” diyor.
Üçüncü faktör olarak da internet üzerinden Selefilerin güçlü bir propaganda ağına sahip olduklarına işaret eden Büyükkara, bunun hem mahallî hem de global çapta tesiri olduğunu belirtiyor. Büyükkara, “Doğrudan lokal cemaatlerle irtibata geçemeyenler internet üzerinden çok rahat Selefiler üzere sanal cemaatlerle irtibata geçebiliyor” sözlerini kullanıyor. Bu durumun Türkiye’nin kendisine has şartları nedeniyle giremeyen Selefilerin daha rahat çekim alanı yaratmasına neden olduğunu belirten Büyükkara, “Yayılışı güç olmuştur. Lakin bunu önlemek mümkün değil” biçiminde konuşuyor.
“Selefilik şimdilik teorik düzeyde”
İsminin yazılmasını istemeyen bir ilahiyat profesörü de Türkiye’deki dini kültürün biraz daha koyu radikalleşmeye kaydığını savunuyor. İlahiyatçı, “Bunu Ortadoğu radikalliği manasında söyleyemeyiz. Şimdilik bu teorik ve zihinsel bir Selefilik. Bunlar içerisinde kimlik olarak şiddete meyil edecek kümeler çok küçüktür. Teorik olarak bir radikallik, kendilerine açılan özgürlük alanı üzerinden bir genişleme imkânı buluyor” görüşünü lisana getiriyor.
İlahiyatçı, “Ancak bu örgütlü biçimde radikalliğe taşınırsa tehlikeli olur” ikazında bulunuyor. Birebir kaynak, Diyanet bürokrasisinde Selefi akımın olmadığını, lakin kuruma bağlı 160 bin işçi içinde, bilhassa taşrada Selefiliğe kayışın denetim edilemeyen bir halde büyük olabileceğini vurguluyor. İlahiyatçı, “Bazı bölgelerde örneğin Güneydoğu’da kayış olabilir. Hizbullah’ın boş bıraktığı bir alan var. Yakın vakitte IŞİD sempatizanları Türkiye’ye dönmüş olabilir. Onların tesiri var” diyor.
Diyanet de Selefi tehlikesine dikkat çekmişti
Bu akımın kendi eliyle yaygınlaştırıldığı suçlamasını kabul etmeyen Diyanet, daha evvel hazırladığı bir raporda Selefiliğin Türkiye’de yer bulmaya başladığı tehlikesine dikkat çekmişti. 15 Temmuz darbe teşebbüsünün akabinde hazırladığı “Türkiye’deki Dinî-Sosyal Teşekküller, Klâsik Dinî-Kültürel Oluşumlar ve Yeni Dinî Akımlar” başlıklı 226 sayfalık raporunda, Türkiye’de Selefi telaffuzun yakın vakitte bilhassa Arap dünyasından gelen yeni dini yaklaşımların, IŞİD üzere örgütlerin propagandasıyla yankı bulmaya başladığını kaydetmişti.
Almanya’dan da IŞİD örgütüne katılanlar olmuştuFotoğraf: picture-alliance/ZUMAPRESS/S. Babbar
Selefi telaffuzun bilhassa Avrupa’daki gurbetçilerin üçüncü ve dördüncü kuşak okumuş çocukları ortasında daha çok yayıldığı savunulan raporda, “Bunda Avrupa’da yaşayan Türkiye kökenli olmayan Müslümanlar ortasında Selefi telaffuzun daha evvel yayılmış olmasının tesiri mevcuttur” deniliyor. Raporda, Türkiye’de memleketler arası ilahiyat programı çerçevesinde gelen gurbetçi çocukları ortasında da Arap stili Selefi telaffuz görüldüğü sav edilirken Batı Avrupa ve Kuzey Amerika’da bu telaffuzun yayılmasında Suudi Arabistan ve birtakım Körfez sermayesi tarafından finanse edilen öğrenci kulüplerinin büyük hissesi olduğu belirtiliyor.
Diyanet’in raporunda Selefi söyleme sahip yedi kişi ve küme sayılıyor. Bu isimlerden en çok bilinenleri Furkan Vakfı ismi altında örgütlenen Alparslan Kuytul ve Ebu Hanzala kod isimli Halis Bayancuk. Her iki isim şu an cezaevinde tutuklu. Diyanet, öteki isimleri ise “Abdullah Yolcu, Fezullah Birışık, Kul Sadi Yüksel, Mehmet Balcıoğlu (Ebu Said Yarpuzi) ve Mehmet Emin Akın” halinde sıralıyor. Bu kişi ve kümelere ait detaylı bilgiler verilen raporda, “Selefi ve radikal eğilim taşıyanların değerli bir kısmı, Ortadoğu’da eğitim almışlardır. Yüklü olarak Suudi Arabistan ve Körfez bölgesinde yetişmiş ilim adamlarının görüşlerinin etkisindedirler” deniliyor. Diyanet’e nazaran bu kümelerin tasavvuf zıddı ve demokrasi, laiklik ve rejim aykırıları telaffuzlarına sahip. Raporda, hala tutuklu bulunan Halis Bayuncuk’un ise telaffuzunun şiddete evrilmeye müsait bir durumu olduğuna işaret ediliyor.
