Birçok kişinin Netflix’in yeni dizisi Kulüp’le tanıştığı Sefarad Musevilerinin lisanı Ladino diğer ismiyle Judeo Espanyol Escort bayan toplumun geniş bölümleri tarafından ilgiyle karşılandı
Diziyle görünürlük kazanan Ladino lisanı tarihleri İspanya’ya uzanan Sefarad Musevilerinin 500 yıldır konuştuğu bir lisan Bugün yüklü olarak 50 yaş üstü nüfusun konuştuğu Ladino Bayan escort UNESCO nun tehlike altında gösterdiği lisanlar ortasında Tüm dünyada bu lisana aşinalığı olan bireylerin sayısının 200 bin civarında olduğu kestirim ediliyor
UNESCO Lisan Atlası na nazaran dünyada yaklaşık 2 bin Escort 500 lisan kaybolma tehlikesi altında ve her 15 günde bir lisan kayboluyor Türkiye’nin durumu da pek parlak değil Kapadokya Yunancası Mlahso Ubıhça lisanları çoktan yok oldu Batı Ermenicesi Abhazca Adigece Kabar Çerkes Zazaca Abazaca Hemşince Lazca Pontus Yunancası Romanca Suret Gagavuzca Ladino Turoyo ve Hertevin lisanları ise yok olma tehlikesi altında Kulüp dizisinin popülaritesi Türkiye’de tehlike altında olan bu lisanlarla ilgili yeni bir tartışma başlattı
Peki Türkiye’de kaybolma tehlikesi altındaki lisanları korumak için ne yapılabilir UNESCO ya nazaran toplumların o lisanı konuşabilmesi ve çocuklarına öğretebilmesi için uygun şartların yaratılması gerekiyor Bunun yolu ise azınlık lisanlarını tanıyan koruyan ve anadilde eğitimi destekleyen siyasetler oluşturmaktan geçiyor
Çalışmalar sivil toplum örgütlerinin faaliyetleriyle sınırlı
Türkiye’de bu alanda yapılan çalışmalar genel prestijiyle sivil toplum örgütlerinin faaliyetleriyle sonlu kalıyor Kültürün değerli bir taşıyıcısı olan ana lisanların yok olmasını engelleme gayesiyle yola çıkılsa da sivil toplum örgütlerinin öz gücü tek başına kâfi olamıyor
Öte yandan kaybolma tehlikesi ile karşı karşıya olan lisanlarla ilgili yapılan çalışmalar 2020 yılından beri ortak bir çatı altında Tehlike Altındaki Lisanlar Ağı nda birleşiyor Laz Çerkes Sivil Toplum Ağı projesi kapsamında oluşturulan platform her yıl 21 Şubat ta unutulmaya yüz tutmuş lisanları anlatan ve tanıtan faaliyetler yapıyor Ayrıyeten tehlike altındaki lisanların durumuna dair yıllık raporlar hazırlamayı hedefliyor
Anadil uğraşı demokrasi uğraşının bir parçası
Projenin koordinatörü Hareket Bostancı anadilleri muhafazanın temel insan hakları uğraşının bir kesimi olduğu görüşünde Dil kültürün taşıyıcısı ve aktarıcısı Bu coğrafyada binlerce yıldır yan yana olduğumuz lisanlarla bir orman oluşturuyoruz Ana lisanları korumak üzere yapılan çalışmalar demokrasi uğraşında değerli bir yer tutuyor En büyük maksadımız bu lisanları konuşanların şuurunu kendi anadillerine karşı uyandırmak ve toplumun öbür bölümlerinde farkındalık yaratıp kamuoyu oluşturmak
İşe fayda görülmediği için çocuklara ve gençlere aktarılmıyor
Peki Türkiye’deki ana lisanlar neden kaybolma tehlikesiyle karşı karşıya Hareket Bostancı ya nazaran evvelki jenerasyonların konuştuğu bu lisanlar artık işe fayda görülmediği için çocuklara ve gençlere aktarılmıyor Toplumda lisan öğrenmenin bir karşılığının olması gerektiğine dair ortak bir anlayış olduğuna dikkat çeken Bostancı kamu kurumlarının bu durumu kolaylaştıran takviyeler sunmadığı görüşünde
Eylem Bostancı
Seçmeli dersler var öğretmen yok
Öte yandan 2013 yılında sivil toplum örgütlerinin teşebbüsüyle Ulusal Eğitim Bakanlığı ile bir protokol imzalandı ve tehlike altında olan Lazca Gürcüce Adigece Abhazca Zazaca lisanları ikinci kademe okullarda seçmeli ders olarak yer almaya başladı Bostancı öğretmen yetersizliği ve teşvik eksikliği üzere nedenlerle bu atılım gereğince başarılı olamadığını aktarıyor
Bu lisanların seçmeli ders olarak alınabilmesi çok değerliydi Lakin gereğince teşvik yok o yüzden pek seçilmiyor bu dersler Bir dersin açılabilmesi için en az 10 öğrencinin o dersi alması gerekiyor Bu durumda bir öğretmenin Tamam ben elimi taşın altına koyuyorum ve öğrenci toplayacağım demesi gerekiyor Bazen çocuklar o dersi seçmek istiyor lakin okul müdürleri öğretmen olmadığı için çocukları öteki bir derse yönlendiriyor
Üniversite kademesinde ise tehlike altındaki lisanlara ilgi ağır En bilinen örneklerden Boğaziçi Üniversitesi’nde Lazca ve Bilgi Üniversitesi’ndeki Zazaca dersleri çok sayıda kişi tarafından tercih ediliyor Bostancı bu seçimde kültürel etkileşimin çok değerli olduğu görüşünde Bir lisanı kaç kişinin konuştuğundan daha çok kimin konuştuğu değerli O yüzden sanatkarların müelliflerin toplum içerisinde ses getirebilecek insanların sahiplenmesi gerekiyor Mesela üniversitede Lazcayı alanların birden fazla Laz olmayan beşerler Bilhassa Kazım Koyuncu dan sonra ilgi çok arttı
Bostancı tehlike altındaki lisanların yaşatılması için atılması gereken en kıymetli adımı şöyle özetliyor Kamu tarafından bu lisanların prestijinin iade edilmesi ve bunun için de bu lisanların öğrenilmesinin teşvik edilmesi gerekiyor Konuşuldukları bölgeler başta olmak üzere müfredata zarurî ders olarak dahil edilmeleri üniversitelerde bu lisanlarla ilgili kısımların açılması televizyon kanallarının kurulması belediyelerin daha çok kurs açması hayata geçirilmesi gereken öteki adımlar olarak gösteriliyor
Aynur Tekin
Deutsche Welle Türkçe
