Türk-İş’in Ocak ayı Açlık ve Yoksulluk Sonu Araştırması’na nazaran dört kişilik bir ailenin açlık hududu 4 bin 249 lira, yoksulluk hududu ise 13 bin 843 liraya çıktı.
Buna nazaran açlık sonu ile artırımlı minimum fiyat ortasında yalnızca 3 lira 40 kuruşluk fark kaldı. Bu yıl için net taban fiyat 4 bin 253 lira 40 kuruş olarak belirlenmişti. Aralık 2021’de açlık hududu 4 bin 13, yoksulluk sonu ise 13 bin 72 liraydı.
DW Türkçe’ye konuşan çalışma iktisadı uzmanı Özgür Müftüoğlu, “2021 yılının ikinci yarısından sonra Türkiye’de esasen harika kırgın olan iktisat yeterlice süratli bir formda çöküşe gerçek gitti. Yıl sonunda taban fiyata hükümet düzgün sayılacak bir artırım yaptı. Kendi sözleriyle yüzde 50’ye yakın bir artırım yaptı. Lakin enflasyon o kadar süratli arttı ki neredeyse bir aylık bir mühlet içerisinde buradaki artış neredeyse eridi” diyor.
Çalışma iktisadı uzmanı Özgür Müftüoğlu
Açlık sonunun altına düşecek
Fiyat artışları önümüzdeki ay da devam ederse taban fiyat açlık sonunun altına düşecek. AA Finans Enflasyon Beklenti Anketi’ne katılan ekonomistler, Ocak ayında yıllık enflasyonun yüzde 48,42’ye yükselmesini bekliyor. Reuters’in anketinde ise Ocak ayı için yıllık enflasyon iddiası yüzde 46.
Türk-İş’in hesaplamasına nazaran Ocak ayında 13 bin 843 liraya çıkan yoksulluk hududu ise taban fiyatın üç katını geçiyor.
Özgür Müftüoğlu, Türk-İş’in bekar bir emekçinin ömür maliyetini de 5 bin 587 olarak hesapladığını tabir ederek bunun da minimum fiyatın epeyce üzerinde olduğuna işaret ediyor.
Verilerin Türkiye’de yoksulluğun süratle arttığını gösterdiğini vurgulayan Müftüoğlu, derinleşen çalışan yoksulluğu karşısında yansıların de giderek büyüdüğüne dikkat çekiyor.
Ocak ayında Türkiye’nin en büyük online alışveriş sitelerinden biri olan Trendyol’da esnaf-kurye sistemiyle personellerin yüzde 11’lik fiyat artırımını kabul etmeyerek İstanbul dahil birçok vilayette yaptığı aksiyon sonuç getirmiş, şirket idaresi çalışanların aylıklarına yüzde 38,8 artırım yapmayı kabul etmişti.
Kurye ve kargo çalışanlarından artırım talebi
Trendyol kuryelerinin akabinde hareketler, kurye ve kargo dalındaki başka firmalara da sıçradı.
Hepsiburada’nın dağıtım ağı Hepsijet ve Scotty çalışanları da düşük fiyatlara karşı hareket başlattı. Scotty çalışanları, yüzde 22’lik artırımı kabul etmeyerek kontak kapattı. Yüzde 40 artırım isteyen çalışanlar, dayanışma daveti yaptı.
Yemek Sepeti ve Banabi kuryeleri ise maaş konusunda patrondan cevap alamadıklarını münasebet göstererek dün şirketin İstanbul’daki merkezinin önünde Tüm Taşıma Personelleri Sendikası (TÜMTİS) üyeleri ile birlikte aksiyon yaptı. Yüzde 32,7 artırım teklifini kabul etmeyen şirket çalışanları, İstanbul, Eskişehir ve İzmir’de kısa vadeli kontak kapattı. Aksiyonda yapılan açıklamada, “10 saniyede paket toplamamız bekleniyor. Pandemi sürecinde kimse çalışmazken biz çalıştık. Bu şirket bizim sayemizde büyüdü. Hakkımızın verilmesini bekliyoruz. Sefalet fiyatını kabul etmiyoruz” denildi.
Yurtiçi Kargo çalışanları da yüzde 17’lik artırıma ve mukavele fesihlerine karşı şirketi bugün İstanbul Pendik’teki Yurtiçi Kargo Müdürlüğü önünde buluşup aksiyona geçti. Şirket çalışanları taban fiyatın altında kazandıklarını belirterek yüzde 40 artırım talep ettiklerini duyurdu.
Fabrikada direnen emekçilere gözaltı
Özgür Müftüoğlu, kurye ve kargo kesimi dışındaki alanlarda da önemli meseleler olduğunu vurguluyor. Müftüoğlu, “Çünkü bu süreçte hazırlanan toplu iş kontratlarında hem kamu çalışanları için yapılan hem de metal iş kolundaki mukavelelerde fiyatlar, taban fiyat düzeyine bile ulaşmayan, taban fiyat artış düzeyine bile ulaşmayan bir biçimde yükseltildi. Bu artışlar da tabi süratle erimeye başladı” diye konuşuyor.
Kocaeli Gebze Otomotiv Tedarik Sanayi İhtisas Organize Sanayi Bölgesi’nde bulunan ve plastik otomotiv modülleri üreten Farplas firmasında emekçiler, fiyatlarının ve çalışma şartlarının uygunlaştırılması için geçen hafta iş durdurma aksiyonu yapmış, aksiyonun akabinde 150’ye yakın emekçi işten atıldı.
Fabrikada kalan personeller, arkadaşlarının geri alınması için fabrikaya kapanarak aksiyon başlattı. Polis takımları fabrikaya girdi ve tüm çalışanları gözaltına aldı. Emekçiler daha sonra hür bırakıldı. Birleşik Metal-İş Sendikası’ndan yapılan açıklamada “Sendikal hakları için direnen ve gözaltına alınan 200 arkadaşımız, sözleri alındıktan sona özgür bırakıldılar. Şubemizde yapılan toplantı ile uğraşın bundan sonra nasıl sürdürüleceği kararlaştırılıyor” denildi.
Finans Merkezi şantiyesinde eylem
Kurye ve kargo bölümünün yanı sıra İstanbul’da dün Ataşehir’deki Finans Merkezi Şantiyesi’nde çalışan inşaat emekçileri de fiyat, yemek ve barınma alanındaki hak kayıplarına karşı aksiyona geçti.
Şantiyedeki makus çalışma şartlarına ait DİSK Dev Yapı-İş ve İnşaat-İş Sendikası tarafından kampanya başlatıldı.
DİSK Dev Yapı-İş Genel Lideri Özgür Karabulut
DW Türkçe’ye konuşan DİSK Dev Yapı-İş Genel Lideri Özgür Karabulut, çalışanların sigorta primlerinin gerçek fiyatları üzerinden değil taban fiyat üzerinden yatırıldığını belirtiyor. Fiyatların geciktirildiğini, maaşların her ay en az 2 bin üç bin lira eksik yatırıldığını söz eden Karabulut, “İşçi arkadaşlarımızın hem bugünü hem geleceği gasp ediliyor. Yemek problemleri var. Personel arkadaşlarımız, kurtlu, kalitesiz, besleyici bedeli olmayan yemekleri, nefes almanın bile sıkıntı olduğu yemekhanelerde uzun yemek kuyruklarında bekleyerek yiyor” diyor.
Memleketlerinden gelip kamplarda yaşamak zorunda kalan personeller barınma sıkıntısına dikkat çekiyor. DW Türkçe’ye konuşan çalışanlar, 15-20 metrelik odalarda 8-10 kişinin birlikte kaldığını, tahta kurularıyla yatmak zorunda kaldıklarını ve Covid-19’dan ötürü çok zorluk çektiklerini belirtiyorlar.
Finans merkezi projesi, Emlak Konut ve Varlık Fonu ile yürütülüyor.
Özgür Müftüoğlu’na nazaran artan enflasyon karşısında bir yandan fakirleşme artarken Türkiye’de personel aksiyonları artarak devam edecek.
İstanbul Ticaret Odası’na nazaran, İstanbul’da perakende fiyatlar Ocak’ta aylık yüzde 13,78, yıllık yüzde 50,91 arttı. Türkiye İstatistik Kurumu, ocak ayına ilişkin enflasyon verisini perşembe günü açıklayacak.
Pelin Ünker
© Deutsche Welle Türkçe
