Rusya’nın Ukrayna’yı işgali ile başlayan savaşta 78 gün geride kaldı. Bu süreçte çok sayıda insan konutundan olurken kentler harabeye döndü. Son günlerde ise başşehir Kiev ve batı bölgelerde çatışmalar sonlanırken savaş ülkenin doğu ve güney bölgelerinde devam ediyor.
Aynı vakitte Ukrayna’da ekonomik ve toplumsal hayatın yine toparlanması ise kuvvetli bir süreç gerektiriyor. Kiev’de bulunan ve Türkiye Ukrayna İş İnsanları Derneği (TUİD) Başkanlığı’nı yürüten Burak Pehlivan’a nazaran ekonomik ve toplumsal hayatın yine yapılanması için Türk yatırımcıların da iştirak gösterdiği birinci memleketler arası görüşmeler başlamış durumda.
DW Türkçe’ye değerlendirmelerde bulunan Burak Pehlivan ABD, Kanada ve Avrupalı ülkelerin iştiraki ile şu an çevrimiçi olarak Ukrayna’nın toplumsal ve ekonomik olarak tekrar inşası için görüşmelerin yapıldığını ve Türk yatırımcıların da bu toplantılara davet edildiğini söyledi.
Pehlivan, çevrimiçi görüşmeleri takiben birinci somut adımların atılacağını ve dünyanın değerli kentlerinde bu çerçevede kimi konferanslar düzenleneceğini belirtti. Pehlivan’a nazaran Ukrayna’nın yine inşası için gerçekleştirilecek birinci toplantı çok büyük ihtimalle İstanbul’da olacak. Bu bahiste birinci temasların yapıldığını söz eden Pehlivan, savaş öncesinde Ukrayna iktisadında kıymetli bir rolü bulunan Türk iş dünyasının bundan sonraki süreçte de bu rolünü koruyacağının altını çizdi. İstanbul, geçtiğimiz günlerde Rusya ve Ukrayna ortasındaki barış görüşmelerine de konut sahipliği yapmıştı.
Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) datalarına nazaran 2021’de Türkiye, Ukrayna’ya 2,9 milyar dolarlık ihracat gerçekleştirirken ithalatta bu 4,5 milyar dolar olmuştu. Ayrıyeten Türk yatırımcıların savaş öncesinde ülkede 4,5 milyar dolarlık yatırımı bulunuyordu.
İstanbul’da Rusya ve Ukrayna heyetleri ortasındaki görüşmelerFotoğraf: Sergei Karpukhin/TASS/dpa/picture alliance
30 bin şahsa istihdam sağlıyordu
Pehlivan, savaş öncesinde Türk firmaların Ukrayna’da 30 bin şahsa istihdam sağladığını artık bu sayının 15 bine indiğini söz ediyor. Buna nazaran savaşın başlaması ile birlikte ülkedeki yabancı yatırımlar değeri ölçüde etkilendi. Bundan Türk yatırımları da hissesine düşeni aldı. Kimi Türk yatırımlarının büsbütün kimilerinin ise kısmen etkilendiğini anlatan Pehlivan, “Bu süreçte cephe bölgelerinde kalan kimi yatırımlar büsbütün ziyan gördü. Fabrikası, deposu, santrali ve eserleri ziyan gören yatırımcılar var. Birebir vakitte savaştan kısmen etkilenen yatırımcılar da oldu. Bir kısmı yaşanan ziyanı hiçe sayarak faaliyetlerine devam etti. Ve daha çok Lviv üzere kentlerde çok az etkilenen yatırımcılar da oldu. Onlar operasyonlarına hala güçlü biçimde devam ediyorlar” dedi.
Ukrayna’nın savaş sürecinde ekonomik olarak da bir çaba verdiğini aktaran Pehlivan, oradaki Türk yatırımlarının devam eden faaliyetlerinde istihdamın korunmasının ise ülke için hayli kritik olduğunu vurguluyor. Buna nazaran Ukrayna, her bölgede ekonomik hayatın işlemesi için uğraş gösteriyor. Pehlivan, pandemi sonrası uzaktan çalışma alışkanlığının yerleşmesinin Türk yatırımcılar için bu manada bir avantaja dönüştüğünü, savaşın Kiev kapılarına dayanması ile birden fazla Türk vatandaşının ülkeyi terk ettiğini ancak uzaktan çalışma metoduyla bir biçimde işleyişi yine sağladıklarını anlatıyor. Pehlivan, istihdam noktasında ise ülkede kalan Ukrayna vatandaşlarının işlerine sahip çıktığını lisana getiriyor.
Mağazalar tekrar açılıyor
Savaşın doğu ve güney bölgelere kayması ile son günlerde birden fazla ülke Ukrayna’daki büyükelçiliklerine yine dönmeye başladı. Birebir hareketin ekonomik ve toplumsal hayatta da yaşandığını söyleyen Pehlivan, “Bu süreçte cirolarının tamamını kaybeden Türk firmaları var. Lakin şu anda Lviv üzere kentlerde neredeyse birden fazla mağazasını çalıştıran Türk yatırımları da var. Hatta perakende kesimi ülkede Türk yatırımcıların yükünde çalışmaya devam ediyor. Mağazalar birinci vakitlerde kapanmıştı lakin şu an neredeyse kapanan mağazaların yarıdan fazlası açıldı. Bu Türk mağazaları binlerce bireye istihdam sağlıyor. Besin, perakende, medikal ve hafif sanayi süratle toparlanmaya başladı. Kalıcı bir barışın sağlanması hepimizin dileği. Fakat bu süreçte iktisadın de bir halde ayakta kalması gerekiyor. Hem Avrupa hem de Ukrayna bunu çok önemsiyor. Ukrayna’nın tekrar inşası için 100 milyar dolara yakın takviye verilecek. Bu uzun bir süreç. Lakin bugünden bu tarafta adımlar atmak çok daha önemli” diye konuştu.
Lviv’de Rus füzesiyle vurulan bir elektrik trafosuFotoğraf: Omar Marques/AA/picture alliance
Hasar tespiti çağrısı
Gıda ve medikal üzere dallardaki süratli güzelleşmeden bahseden Burak Pehlivan, madencilik, inşaat ve ağır endüstride ise tam karşıtı bir durum olduğu bilgisini paylaşıyor. Birebir vakitte Türk yatırımcılara bir davet yapan Pehlivan, yatırımları büsbütün ziyan gören iş insanlarından yaşadıkları zararın tespiti noktasında çalışma yapmasını istiyor.
Ukrayna’da 700’ün üzerinde Türk yatırımcı, giysi, kuyumculuk, makine sanayi, inşaat, inşaat materyalleri, deri, dokuma ve besin üzere dallarda faaliyet gösteriyordu.
Ukrayna ombudsmanlığının bu bahiste bir yol haritası paylaştığını aktaran Pehlivan, “Ağır ziyan gören yatırımlar var. Bilhassa işgal edilen bölgelerde. Bu mevzuda ne yapılacağı da aşikâr. Bu yatırımlarda oluşan ziyanlar daha sonra telafi edilecek. Lakin bizim yatırımcılarımızın oluşacak hasarın tespitini gerçekleştirmesi gerekiyor. Bunu ne kadar erken yaparlarsa o kadar uygun olur” sözlerini kullandı.
Pehlivan’a nazaran Ukrayna’da faaliyet gösteren firmalardan en fazla etkilenenler ise daha çok kamuya çalışanlar. Buna nazaran işlerinin kıymetli kısmı ya da tamamı kamu ile olan firmalar ödeme almakta zorlanıyor. Ukrayna’da kamu ile iş yapan Türk şirketleri daha çok inşaat ve güç alanında faaliyet gösteriyor.
Ukrayna iktisadının savaşla birlikte başlayan Rusya ablukasından hayli etkilendiğini bunun da tüm dünya ekonomileri tarafından hissedildiğini söyleyen Pehlivan, ablukanın Türk yatırımlarını da vurduğunu anlatıyor. Pehlivan, şöyle devam ediyor: “Limanlarda ve birtakım bölgelerdeki ablukalar çok kıymetli üretim alanları vuruyor. Bugün besin da yaşananlar ortada. Ülkede vakit zaman kimi eserlerin üretimi ile ilgili kısıtlamalar da getiriliyor lakin bunlar daha çok iç piyasayı korumak ismine. Asıl değerli olan abluka yüzünden üretim süreçlerinin aksaması. Ülkedeki yabancı yatırımcılar bundan etkilendi. Türk yatırımları da bunu yaşadı. Ülkedeki ekonomik canlanmanın hızlanması için öncelikle ablukaların kalkması lazım. Ablukaların kalkması yalnızca Ukrayna’ya değil tüm dünyaya olumlu tesir gösterecektir.”
Pehlivan’ın paylaştığı bilgilere nazaran savaşla birlikte ülkedeki işletmelerin yüzde 32’si kapanmıştı lakin mayıs ayında açık olan işletme oranı tekrar yükselişe geçti. Firmaların yüzde 65’i de önemli ciro kayıpları yaşadı. Önümüzdeki günlerde tablonun daha net ortaya çıkacağını tabir eden Pehlivan cirolarda daha yüksek düşüş olacağını ve iktisadın de en az yüzde 40 küçüleceğini aktardı. Fakat Pehlivan, toparlanma süreci ve takviyelerle bu sürecin de olumlu seyredebileceğini belirtti.
