“Ben 12 Eylül’ü de gördüm, birçok inanılmaz durumları da gördüm. Fakat bu kadar açık, alenen, göz nazaran göre bir faşizm uygulanmadı.”
Bu kelamlar, etraf problemlerine dikkat çekmek için kurulan, fakat uzun vakittir faaliyetlerini yerine getiremeyen Van Etraf, Tarihi Yapıtları Müdafaa, Araştırma ve Geliştirme Derneği (ÇEV-DER) Lideri Ali Kalçik’a ilişkin. ÇEV-DER’in kendi alanında çalışamamasının sebebi Van’da bin 843 gündür devam eden aksiyon ve aktiflik yasağı.
Van’da Türkiye’de anayasal bir hak olan aksiyon, aktiflik, toplantı ve şov yürüyüşleri düzenlemek, ülkenin doğusundaki Van kentinde valiliğin müsaadesine bağlanmış durumda. Aslında yasak 15 Temmuz darbe teşebbüsünden sonra ilan edilen OHAL kapsamında tüm Türkiye’de uygulanıyordu. Öteki kentlerde bir mühlet sonra kaldırılan yasak Van’da ise 21 Kasım 2016’dan beri devam ediyor. 15 günde bir vali kararıyla uzatılan yasağın ne vakte kadar süreceği de bilinmiyor.
Sivil toplum aktiflikleri felç
Eylem ve aktiflik yasağı, Van’da faaliyet gösteren siyasi partiler ve sivil toplum örgütlerini felç etmiş durumda. Konser, tiyatro, basın açıklaması, yürüyüş, oturma hareketi, anket, stand kurma, imza kampanyası, bildiri, broşür ve el ilanı dağıtmak valinin müsaadesine bağlı. Sivil toplum örgütünün çalışmaları da bu yasak münasebet gösterilerek engelleniyor. Çalışmaları engellenen kurumlardan biri olan ÇEV-DER Lideri Ali Kalçık, etraf sıkıntılarına dikkat çekmek için yapmak istedikleri her aktiflikte yüzlerce polis ve zırhlı araçlarla karşılaştıklarını söylüyor:
“Dünya Etraf Günü için açıklama yapmak istedik. Üç basın mensubu, üç de ÇEV-DER üyesi ile birlikte Erciş’e gittik. İnanın orada düşman kuvvetleri gelse o kadar önlem alınmaz. Yüzlerce güvenlik vazifelisi, onlarca araç, TOMA’lar, zırhlı araçlar bizi konvoy eşliğinde ilçeden çıkarttı. Bu türlü bir vahşetle bizi kent dışına çıkarıncaya kadar konvoyla halinde ablukaya aldılar. O denli bir vahşet uygulanıyor.”
Mahkemeye nazaran yasak hukuki
Van Valiliği’nin yasağı uzatma kararı, kentteki hukukçular tarafından tekraren mahkemeye taşındı ve yürütmenin durdurulması kararı verilmesi talep edildi. Fakat yapılan tüm müracaatlar mahkemelerce reddedildi. Yasağa karşı dava açan avukatlardan Mahmut Kaçan, “ret” kararını bir üst mahkeme olan Erzurum Bölge Yönetim Mahkemesi’ne taşıdı. Lakin İstinaf Mahkemesi verdiği kararda hareket ve aktiflik yasağının hukuka uygun olduğunu belirterek kaldırılmasını gerektiren bir neden bulunmadığına dair karar verdi. Fakat Kaçan’a nazaran, sistematik olarak sürdürülen yasaklamalar, anayasal bir hakkı fiilen ortadan kaldırmış durumda.
Kaçan, “Bu mevzuda hem Anayasa Mahkemesi, hem de Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin Türkiye aleyhine verdiği yüzlerce karar var. Lakin yargı kurumlarının da yargı faaliyeti yürüten mahkemelerin de hiçbir biçimde bu bağlayıcı nitelikteki kararları temel almadığını görüyoruz” diyor.
Van
Valilik yasağı 15 gün daha uzattı
Valilik, geçen hafta yasağın mühletini 15 gün daha, yani 14 Aralık’a kadar uzattı. Yapılan açıklamada, vatandaşların can ve mal güvenliğinin sağlanması, terör örgütlerinin planlarının bertaraf edilmesi, ulusal güvenliğin oluşturulması, kamu nizamı ve genel sıhhatin korunması, temel hak ve özgürlükler ile asayişin devamının temini ile şiddet olaylarının yaygınlaşmasının engellenmesinin amaçlandığı belirtildi. Lakin ÇEV-DER Lideri Ali Kalçik bu münasebetlere katılmıyor:
“Gerekçesinin güvenlik olduğunu söylüyor. Artık sonuçta AKP için yahut iktidar yanlıları için her türlü hareket aktiflik var, lakin rastgele bir güvenlik sorunu yok. Esasen bölgede güvenlik sorunu yok, olmadı. Bu yalnızca muhaliflerin sesini kestirmek, sesini bastırmak için yapılan bir baskıdır, bir faşizmdir.”
Siyasi parti faaliyetleri de yasağa takılıyor
Doğu Anadolu Bölgesi’nin en büyük kentlerinden olan ve yaklaşık bir milyon 200 bin kişinin yaşadığı Van’daki yasak, AKP dışındaki siyasi partilerin de çalışmalarını etkiliyor. Yasaklardan en çok etkilenen de 2019 lokal seçimlerinde yaklaşık yüzde 54 oy alan HDP. HDP’nin parti binası dışında yaptığı bütün etkinlikler yasağa takılıyor. Avukat Mahmut Kaçan, pervasız ve genişletilmiş halde uygulanan yasağın siyasi partileri de etkilediğini düşünüyor.
Avukat Mahmut Kaçan
Kaçan, “Van’da muhalif olarak bedellendirilen partilerin çalışmaları da bu yasakla engelleniyor. Bunun içinde CHP de var, HDP de var. Parti üyelerine bu yasak münasebet gösterilerek idari para cezaları kesiliyor. Sınırsız, ölçüsüz, büsbütün keyfi bir halde uygulanan bu yasak, başka maddelerde düzenlenen özgürlük alanlarına da müdahale eder duruma geldi” diye konuşuyor.
AKP’nin aktiflikleri yasaktan muaf
Van’daki yasaklar iktidar partisi yahut iktidara yakın kurumlara pek uygulanmıyor. AKP, kentin en işlek caddelerinde üye kaydı için stand açarken geçtiğimiz aylarda HDP’nin de birebir emelle açtığı standa müdahale edilmiş ve müsaade verilmemişti.
Yasak da bile ikili standart uygulandığını söyleyen Avukat Mahmut Kaçan, “Kentte rastgele bir halde hükümete yahut mevcut rastgele bir gidişata yönelik tenkit niteliğinde olan bir toplantı ve şov hiçbir halde sorgulanmadan aslında yasaklanıyor. Hükümeti dayanaklar nitelikte bir şov, hareket, toplantı yapıyorsanız hiçbir biçimde bu yasağın muhattabı olmuyorsunuz” halinde konuşuyor.
Neden Van?
Peki, aksiyon ve aktiflik yasakları niçin yalnızca Van’da uygulanıyor? Avukat Kaçan’a nazaran, bu kararlar merkezi seviyede alınıyor ve Van pilot vilayet seçilmiş durumda. Mahkeme kararlarına da bakıldığında bu kararın Van Valiliği’ni aşacak biçimde, merkezi seviyede alınmış olduğunu düşündüklerini belirten Kaçan, “Kuvvetle mümkün merkezi seviyede bu türlü bir talimat verildiğini düşünüyoruz. Yani hiçbir formda Van’da bu anayasal hak kullandırtılmayacak halinde bir talimat gittiği çok açık” diyor.
Van’da altıncı yılına giren yasakların ne vakte kadar süreceği ise belirsizliğini koruyor.
Felat Bozarslan/ Van
©Deutsche Welle Türkçe
