“Benim çok farklı bir dünyam vardı babamla. Bir pazar başka kaldık, o da büsbütün başka kaldık.”
62 yaşındaki Gönül Kement, hala aydınlatılamayan 1977 “Kanlı 1 Mayıs” mağdurlarından yalnızca biri.
Babası sinema işçisi Rasim Elmas, Taksim’de gerçekleştirilen kutlamalar sırasında 41 yaşında ömrünü yitirdi. 1977’de şimdi lise öğrencisi olan Kement, ailesinden bâtın geldiği 1 Mayıs alanında babasının ölmüş olabileceğini aklından bile geçirmemişti.
“Ben çıktığımda babam konuttaydı. Çok uzun yıllar daima içimde bir ukde kaldı. Ona sarılmadan konuttan çıktım diye. Çabucak çabucak 15 gün üstümü soymadım, yemek yemedim. Babamın kabir taşına şiirler yazdım. Kanlı 1 Mayıs için şiirler yazdım.”
Gönül Kement 1977 1 Mayıs’ında babası Rasim Elmas’ı kaybetti Fotoğraf: Pelin Ünker/DW
“Siz onu lakin morgda bulursunuz”
1 Mayıs 1977’de Taksim Meydanı’ndaki kutlamalara yaklaşık 500 bin kişi katılmıştı. Meydana bakan Sular Yönetimi binası ve bugünkü The Marmara Oteli üzerinden açılan ateş sonrası 37 kişi hayatını kaybetti, yüzlerce kişi yaralandı. Failleri bulunamadı.
Gönül Kement, katliamın sonraki günü babasını bulabilmek için emniyet amirliklerine gittiğini, oradaki bir polisin ‘siz onu fakat morgda bulursunuz’ dediğini anlatıyor. Bunu kabullenemese de konuta döndüğünde acı gerçekle yüzleşmiş, 16 yaşındaki erkek kardeşi babasını morgda çoktan teşhis etmiş bile.
“Ben otopsi raporunu tam olarak görmedim yani onu bilemiyorum fakat dayım görmüş ve bir bıçak izi varmış, kurşun izi varmış. Yani her ne gerekirse hepsi, hepsi yaşanmış.”
1977’deki 1 Mayıs kutlamalarında 37 kişi ömrünü yitirmişti Fotoğraf: Pelin Ünker/DW
Failler bulunamadı
1976-77 yılları Türkiye’de sol hareket ve personel sınıfının güçlendiği bir periyottu. Birinci geniş iştirakli 1 Mayıs kutlamaları 1976’da Taksim’de gerçekleşti. 77 katliamı ise Türkiye tarihi için bir dönüm noktası oldu. Katliamın sorumluları bulunamadı fakat hem o periyot hem de sonraki yıllarda, akının arkasında devlet içerisindeki kontrgerilla yapılanmasının olduğu sık sık gündeme getirildi.
Yasaklar ve 1977 katliamıyla Taksim’de 1 Mayıs
To view this görüntü please enable JavaScript, and consider upgrading to a web browser that supports HTML5 video
“Kanlı 1 Mayıs”ın peşinden, sıkı idare, darbe, yasaklar ve çok sayıda katliam geldi.
“Bazı güçlerin işine gelmiyor”
Gönül Kement, faillerin bulunması için uğraş gösterildiğini düşünmüyor. Sivas, Kahramanmaraş, Ankara Garı ve Roboski (Uludere) katliamlarını hatırlatan Kement, “Nerede bir ses çıkarmak varsa, özgürlük ismine, adalet ismine, eşitlik ismine, hayat ismine ve yaşamak ismine, bunu seslendirmek, bunu lisana getirmek, burada birlikte olmak, bunu bayram havasında yaşamak dahi kimi güçlerin hiç işine gelmiyor” diyor.
Pandemiden ötürü iki yıldır alanlarda kutlanmayan 1 Mayıs, bu yıl da “Kanlı 1 Mayıs”ın 45. yıldönümünde yasakların gölgesinde geçecek.
1977’de yaşanan akının akabinde 1978’de daha kalabalık bir 1 Mayıs kutlaması yapılmıştı. Lakin akabinde sıkıyönetim şartları geldi. 12 Eylül ile birlikte Taksim Meydanı’nda 1 Mayıs kutlamaları yasaklandı. 2007’de gözaltılara karşın Taksim’e çıkıldı.
AKP hükümeti, 2010’da Taksim’i tekrar 1 Mayıs kutlamasına açtı. 1 Mayıs burada üç yıl üst üste coşkuyla ve hiçbir sorun yaşanmadan kutlansa da bu uzun sürmedi. 2013’ten itibaren yasaklar tekrar devreye girdi.
“Taksim yasağını tanımıyoruz”
Taksim yasağına sendikaların birçok uyarken Umut-Sen, Nakliyat-İş ve İnşaat-İş 1 Mayıs’ta Taksim’de olmayı planlıyor.
DW Türkçe’ye konuşan Umut-Sen Örgütlenme Koordinatörü Başaran Aksu, Taksim yasağını neden tanımadıklarını şu sözlerle anlatıyor: “Biz personellere diyoruz ki hamasetli olun, korkmayın, hakkınızı arayın. Ortada bir kolay bir yasak deyip bu yasağı görmezden gelirsek personellerle diyaloğumuzda bir ikilik, ikilem olur. Bu, riyakarca bir konumlanış olur bizim açımızdan.”
Umut-Sen Örgütlenme Koordinatörü Başaran AksuFotoğraf: privat
“İsyan ederler korkusu var”
Pandemide çalışanlara ömür ve mevt ortasında bir döngüde çok ağır çalışma şartları dayatılırken, İşsizlik Fonu üzerinden sağlanan finansmanla sermaye sınıfının desteklendiğini söyleyen Aksu, sürece itirazların önüne geçmek için de yasakların kullanıldığını düşünüyor. Aksu, “İnsanlar bu şartlara toplumsal olarak isyan ederler korkusu var. Zira öfkenin artması gereken şartlarda yaşıyoruz. İşten ayrılmalar, iş kazaları, meslek hastalıkları, iş cinayetleri yaygınlaşıyor. Açlık korkusu birinci sefer bu kadar bütün bir topluma hükümran olmaya başladı” diyor.
DİSK, KESK, meslek odaları ve CHP, HDP üzere muhalefet partileri ise 1 Mayıs’ı Maltepe’de kutlayacak.
DW Türkçe’ye konuşan Devrimci Emekçi Sendikaları Konfederasyonu (DİSK) Genel Lideri İstek Çerkezoğlu, İstanbul Valiliği ile hükümetle yaptıkları görüşmelerde 1 Mayıs ve Taksim yasağını aşamadıkları için kitlesel miting ve kitlesel buluşmalar yapma kararı aldıklarını söylüyor. Çerkezoğlu, “Şu an Türkiye personel sınıfının yaşadığı açlık, yoksulluk, işsizlik, yüksek enflasyon karşısında yaşadığımız bütün bu tabloda kitlesel konuşmaların kıymetinin altı çizildi ve bu türlü bir irade ortaya çıktı” diyor.
DİSK: Taksim’den vazgeçmedik
DİSK’in Taksim iradesinden ötürü yaşadığı gözaltıları hatırlatan Çerkezoğlu, Taksim’den vazgeçmediklerini de vurguluyor: “Aldığımız karar 1 Mayıs meydanının Taksim Meydanı olduğu gerçeğini ortadan kaldırmaz. Taksim’in ve 1 Mayıs’ın yine özgürleştirilmesi Türkiye’de demokrasi uğraşının bir hususudur, problemidir.”
Devrimci Personel Sendikaları Konfederasyonu (DİSK) Genel Lideri İstek ÇerkezoğluFotoğraf: Privat
1976’da Taksim Meydanı’ndaki birinci 1 Mayıs’ın DİSK’in öncülüğünde kutlandığını hatırlatan Çerkezoğlu, 1 Mayıs’ın ve Taksim’in özgürleştirilmesi için çok uzun yıllar çaba verdiklerini anlatıyor. 2004 yılından itibaren DİSK olarak tekrar Taksim gayesiyle 1 Mayıs sürecini başlattıklarını söz eden Çerkezoğlu, “O tavır tekrar yasaklı diğer bir meydan olan Kadıköy Meydanı’nı açtı. 2005, 2006’da Kadıköy Meydanı’nda büyük 1 Mayıs’lar yaptık. 2007’de gözaltılara karşın Taksim’e çıkmayı başardık. 2008 ve 2009’da tekrar müdahaleler yaşadık lakin bu gayret bize 2010, 2011 ve 2012’de Taksim’i açtı. 2013’te tekrar yasak geldi. Biz 2016’ya kadar Taksim iradesiyle öteki bir meydanda 1 Mayıs kutlamadık. 10 Ekim Ankara katliamı bir kırılma noktası oldu ve yine Taksim dışındaki alanlarda 1 Mayıs’ı kutlamaya başladık” diye konuşuyor.
İlk talep taban ücret
Türkiye’de işsizlikten, pahalılık ve yoksulluğa kadar emeğiyle geçinenler açısından son derece olumsuz bir tablo olduğunu belirten Çerkezoğlu, bu yıl Maltepe’de gerçekleştirecekleri mitingde birinci taleplerinin taban fiyatın güzelleştirilmesi olacağını söylüyor. İkinci ve üçüncü taleplerini eğitim mağduriyetine son verilmesi ve vergi adaletinin sağlanması biçiminde sıralayan Çerkezoğlu, taleplerinin en üst başlığının da “demokrasi, özgürlük, adalet barış ve kardeşlik” olduğunu vurguluyor.
Başaran Aksu’ya nazaran ise muhalefet ve sendikaların Taksim için müsaade alma hali iktidarın yarattığı endişe iklimine hizmet ediyor. Aksu, “Sendikal merkezlerin ve muhalefetin daha öfkeli olmaları ve bu talebi, bu isyanı lisana getirmeleri gerekirken, tam bilakis müsaadeli icazetli bir halla, kitlesel bir Mayıs vurguları ile Taksim’den kaçan, Taksim’de iktidarın yaratmaya çalıştığı endişe iklimine hizmet eden bir yaklaşım sergiliyorlar” sözlerini kullanıyor.
2010 yılında Taksim Meydanı’nda kutlanan 1 Mayıs gösterisinden Fotoğraf: Pelin Ünker/DW
“Bu kent, bu meydan bizim”
Aksu, 2013’te sonra gelen yasağın, Seyahat Parkı hareketlerinin iktidar ve hükümran sınıflar üzerinde yarattığı travmayla ilgili olduğu görüşünde.
“Gideceğiz ve bu keyfi yasağı tanımıyoruz diyeceğiz” diyen Aksu, kelamlarını şöyle sürdürüyor:
“Bu kent bizim, bu meydan bizim ve burada tıpkı vakitte bizim tarihimiz var, bizim ölülerimiz var. 77’den, Gezi’den gelen bir öykümüz var ve biz kendi öykümüzü yerde bırakmayız. Kendi öykümüzü kimseye çiğnetmeyiz. Bunu da kendi vücudumuzla yasağı koyanların karşısına dikilerek gösteririz bütün topluma.”
Aksu, bu türlü düşünen her bir yurttaşın da 1 Mayıs günü bir halde Beşiktaş’tan, Mecidiyeköy’den, Saraçhane’den, Karaköy’den Taksim’e yanlışsız yürüyeceği görüşünde.
Emekçilerin sesinin kısılmak istendiğini düşünen Gönül Kement de Taksim yasağını asla kabul etmediğini söylüyor: “Kimsenin uyanmasını istemiyorlar lakin düşünen bir beyni, vicdanı durduramazlar. Dünya döndükçe bu yok olmayacak.”
Sendikalar gelecek yıl Taksim kararını yine gözden geçirecek.
