Türkiye’de döviz kurlarındaki tarihi yükselişe karşı, hükümetten beklenmedik bir atılım geldi. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Pazartesi günü gerçekleştirilen Kabine toplantısı sonrasında Türk Lirası’nı (TL) özendirmek için yeni bir paket açıkladı. Döviz mevduatlarının TL’ye çevrilmesi ve dövize olan talebin durması için bir dizi tedbiri yürürlüğe sokacaklarını belirten Erdoğan’ın açıkladığı pakette bilhassa TL mevduat sahiplerine kur artışlarının ödenmesine ait adım tartışma yarattı. Kurdaki artışın TL mevduat sahiplerine ödenmesinin hem Hazine’ye önemli bir yük getireceğini hem de hükümetin uyguladığı “düşük faiz” siyaseti ile çeliştiğini lisana getiren ekonomistlere nazaran, “TL’yi özendirme paketi” yıl sonunda yüzde 30’a ulaşması beklenen enflasyonu düşürmek bir yana, ileriki devirlerde daha da üstlere taşıyabilir.
“Yüksek enflasyonu besleyecek”
Merkez Bankası’nın düşük faiz siyaseti sonucu bilhassa son bir ayda Türk Lirası’nın kıymetinde adeta “serbest düşüş” yaşandığını lisana getiren İstanbul Kültür Üniversitesi Rektör Yardımcısı Prof. Dr. Sinan Alçın’a nazaran, iktisat idaresini Dolar/TL’nin 18’i, Euro/TL’nin 20’yi aşması ile kurlara müdahale etmek zorunda kaldı.
Prof. Dr. Sinan Alçın
Paketi DW Türkçe’ye pahalandıran Prof. Alçın, Cumhurbaşkanı Erdoğan tarafından açıklanan son “TL’yi Özendirme Paketi” nin döviz kurlarında kıymetli oranda bir geri çekilmeye neden olduğuna, bunun da TL üzerinde bir rahatlama yarattığına işaret ediyor.
Ancak TL mevduatlarına kur garantisi verilmesi üzere adımların bilhassa fiyat istikrarında, yani enflasyonda kıymetli bir tesir yaratabileceğini kaydeden Alçın, “Atılan adımlar kurlarda gerilemeye sebep olsa da, yüksek enflasyonu daha fazla besleyen bir durum ortaya çıkacak. Zira gevşek mali siyasetleri sıkı para siyasetleriyle dengelemezseniz, fiyatları genel seviyede tutmanız mümkün değil” diye konuşuyor.
“Kur düştü diye fiyatlar düşmeyecek”
Kurlardaki düşüşün çok zamlanan mal ve hizmet fiyatlarında da muadil bir düşüş yaratmayacağını tabir eden Prof. Alçın, şunları söylüyor:
“Çünkü fiyat yapışkanlığı dediğimiz bir durum var. Diyelim ki kurlardaki geri çekilme kalıcı oldu, yani kurlar yeniden rekor düzeylere yükselmedi. Bu türlü olsa bile fiyatların eski haline dönmesi 7-8 ay sürecektir. Hasebiyle yakın periyotta TL’deki pahalanma fiyatların düzeyi, yani enflasyon üzerinde bir tesirini görmeyeceğiz.”
Alçın’ın verdiği bilgilere nazaran, Türkiye genelinde döviz hesaplarında 230 milyar dolarlık birikim bulunuyor. Bu noktada bilhassa vatandaşların döviz birikimlerinin yakın gelecekte Türk Lirası’na çevrilip çevrilmeyeceğinin büyük ehemmiyet taşıdığını vurgulayan Prof. Alçın, şu değerlendirmeyi yapıyor: “Açıklanan plana baktığımızda, stopaj indirimi, BES dayanak oranının artırılması ve altın için yeni araç geliştirilmesi üzere adımlar hükümetin içeride yeni bir sermaye arayışında olduğunu gösteriyor.”
“Birikimi olmayan, birikimi olanı finanse edecek”
Bundan sonraki devirde dövizini bozdurup TL mevduata geçecek olanların alacağı kur farkının direkt devlet bütçesine yük olarak yansıyacağına da işaret eden Sinan Alçın, “Oluşacak kur farkları Hazine tarafından karşılanacak. Bu da bankada parası olanlara, bankada birikimi olmayan fakat vergi ödeyen vatandaşlar tarafından kur farkı ödeneceği manasına geliyor” halinde konuşuyor. Alçın, Hazine üzerinde oluşacak bu yükün de para basılarak giderilmesi halinde, enflasyonun yükselmesi için yeni bir sebep doğacağının da altını çiziyor.
“Hazine’nin yükü çok artabilir”
Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (BDDK) datalarına nazaran ekim itibariyle bireylerin TL mevduatının vadesiz ve 3 aya kadar olan kısmı, toplam TL mevduatlarının yüzde 55,6’sını oluşturuyor. Bireylerin TL mevduatında ise vadesiz ve 3 aya kadar vadeli mevduatın hissesi ise yüzde 93,1 üzere çok yüksek bir düzeyde bulunuyor.
DW Türkçe’ye konuşan Ekonomist Mustafa Sönmez, hükümetin kurlardaki yükseliş sürdükçe TL mevduatlarda kalan 2 trilyon TL’ye yakın birikimin de süratle dövize dönüşebileceğini fark ettiğini söylüyor. Yeni devirde kur hareketlerinin bilhassa Hazine’nin üstleneceği yükler konusunda belirleyici olacağını lisana getiren Sönmez, şöyle konuşuyor:
“Dövizin fiyatı diyelim, bugün 10 TL ancak 1 yıl sonra 15 TL oldu. Nedir dövizin getiriş? Yüzde 50. Pakete nazaran bunun yüzde 14’ünü banka, yüzde 36’sini Hazine ödeyecek. Ya da bugün 10 TL olan döviz fiyatı 1 yıl sonra 15 değil de 12 TL oldu. O vakit da yüzde 20’lik artışın 14’ünü banka verecek, Hazine’nin yükü 6 puanda kalacak. O nedenle Hazine’ye bu eserini yükü dövizin seyri ile ilgili olacak.”
“Yapılan örtülü faiz artırımı”
Öte yandan kuru düşürmek için atılan bu adımların Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın “düşük faiz” siyaseti ile çeliştiğine de dikkat çeken Sönmez’e nazaran, yapılan şey aslında “örtülü” bir faiz artırımı olarak kıymetlendirilebilir.
Bankanın ödediği faiz üzerinde bir döviz getirisi faizi vermenin gerçek olarak faiz artırmak manasına geldiğini belirten Sönmez, “Bu tabi ki örtülü faizdir. Bunun ismine döviz getirisi de diyebilirsiniz lakin sonuçta bu dövizin getirisi kadar faizleri yükseltmektir” diye konuşuyor.
Dolar, Euro ve altın sert düştü
Dün Kabine toplantısı sona ermeden çabucak evvel yüzde 10’u aşan yükseliş kaydeden dolar ve Euro kuru, Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın açıkladığı yeni düzenlemeler sonrası sert düşüş gösterdi. Açıklamalar öncesinde 18,3674 ile süreç gören dolar/TL, konuşma sonrası yaklaşık yüzde 22 kıymet kaybederek 14,2748’e kadar gerilerken, dün 20 TL’yi aşan Euro kuru ise 16 düzeylerine kadar inmişti. 1000 TL’nin üzerinde seyreden gram altın ise birinci reaksiyon olarak 650 liranın altına geriledi. Bugün de döviz kurlarındaki düşüş eğilimi sürüyor. Dolar kuru 12,60 ve Euro kuru ise 14,50 düzeylerinden süreç görüyor.
Pakette hangi adımlar yer alıyor?
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Cumhurbaşkanlığı Külliyesi’nde 20 Aralık Pazartesi günü gerçekleştirilen Kabine Toplantısı’nın akabinde, Türk Lirası’na olan talebi artırmak ve döviz kurlarındaki tarihi yükselişi durdurmak için bir açıkladığı yeni pakette şu tedbirler yer alıyor:
*Kur getirisi vatandaşların bankadaki TL çıkarının üstünde ise ortadaki fark direkt vatandaşa ödenecek. Bu çıkar stopaj vergisinden muaf tutulacak.
*Döviz kurundaki dalgalanma sebebiyle fiyat vermekte zorlanan ihracatçı firmalara direkt Merkez Bankası aracılığıyla ileri vadeli kur sayısı verilecek.
*Kar hissesi üzerinden yapılan vergilendirme caydırıcı hale getirilerek, şirketler tarafından yapılacak temettü ödemesi üzerindeki stopaj yüzde 10’a indirildi.
*Şirketlere Kredi Garanti Fonu (KGF) dayanağıyla uzun vadeli istihdamı müdafaa ve geliştirme öncelikli işletme kredileri verilecek.
*Vatandaşlar için ise ferdî emeklilik sisteminin cazibesini artırmak için devlet katkısı oranı yüzde 5 daha artırılarak yüzde 30’a çıkarılacak.
*Yastık altında bulunan ve pahası 280 milyar dolar olarak belirlenen 5 bin ton altının sisteme kazandırılması için yeni yatırım araçları sunulacak.
Aram Ekin Duran
© Deutsche Welle Türkçe
