Mali Aksiyon Vazife Gücü’nün (FATF) 2019 yılındaki tavsiyeleri doğrultusunda hazırlanan7262 sayılı Kitle İmha Silahlarının Yayılmasının Finansmanının Önlenmesine Ait Kanun geçen yılın Aralık ayında kabul edilmişti. Memleketler arası fonlara başvurma ve milletlerarası kurumlarla işbirliğine kısıtlamalara yol açan düzenleme, sivil toplum kuruluşları (STK) faaliyetlerinin askıya alınması ve kapatılmasına ait kararlar içeriyor, ayrıyeten yüksek idari para cezaları verilmesini öngörüyor. Düzenleme, internet ortamındaki kaynak geliştirme faaliyetlerini de kısıtlıyor.
Geniş ve muğlak kararları nedeniyle eleştirilen kanun, sivil toplum örgütlerinin görüşü alınmadan çıkarıldığı için reaksiyon toplamıştı. Sivil toplum örgütleri, kanunun kısıtlayıcı tesirlerini hissettiklerini söyledi.
“80 zihniyetini hortlatıyorlar”
Hak ve özgürlüklerden tam ve eşit fırsatlarla yararlanılmasını sağlamak için izleme faaliyeti yürüten Eşit Haklar İçin İzleme Derneği’nden Nejat Taştan, düzenlemenin tesirini anlatırken “Son yıllarda sıkça gördüğümüz içe kapanma problemi burada da çalışıyor” diyor.
Uluslararası fonlara başvurma ve milletlerarası kurumlarla işbirliği yapma konusundaki çekingenliğin Türkiye’deki sivil toplum örgütlerinin faaliyet yürütmesini engellediğini belirten Taştan, “Türkiye’de 80 zihniyetini hortlatan bir örgütlerden kaçış sorunu var. Beşerler sivil örgütlere üye ve yönetici olmaktan imtina edecekler. İdare seviyesinde olmasa da e-devlet üzerinden istifalar var. Bu yasa hazırlanırken sivil toplumdan siyasi partilerden ihtar gelmişti. ‘FAFT’ın teklifleri için sivil toplum örgütlerini gayeye koymak yerine farklı bir yol izlemeniz gerekiyor’ denilmişti. Ancak dinlenmedi” eleştirisini getiriyor.
Taştan’a nazaran kelam konusu maddeyle sivil toplum örgütleri kodlanıyor. Taştan, kelamlarını “Bunu varsayımlardan yola çıkarak söylüyorum. Örgütlere, o kodlara nazaran süreç yapmak üzere bir siyaset geliştirdiklerini düşünüyorum. Riskli bir iş deniyorlar. Türkiye’deki kimi sivil toplum örgütleri başkaları bakımından yanına yaklaşılmaz örgüt diye algılanmaya başlanacak” diye sürdürüyor.
LGBTİ+’ların durumu
Türkiye’de LGBTİ+’lara yönelik baskının artması, bu alanda savunuculuk yapan örgütleri de etkiliyor. LGBTİ+’lar siyasi otoriteler tarafından da nefret telaffuzuna maruz kalıyor ve amaç gösteriliyor. Bunun bir örneği, 21 Ekim tarihinde Mali Hareket Vazife Gücü’nün (FAFT) Türkiye’yi gri listeye almasının akabinde İçişleri Bakanı Süleyman Soylu’nun konuşmasında kendini gösterdi.
Bakan Soylu, kararın siyasi olduğu değerlendirmesinde bulunarak LGBTİ+’ları suçladı. Soylu, “Bir de LGBT’yi aile yapımızı bozmasın, çocuklarımızı ahlaksızlığa sevk etmesin, ülkemizin ahlakını bozmasın diye engelledik. Bu kararın siyasi bir karar olduğunu düşünüyoruz. Siz her türlü sapkınlığın içindesiniz. Biz o denli değiliz, biz Müslüman bir milletiz” sözlerini kullandı.
“Hükümet, zirvemize inebilecek bir balyozu başımızın üstünde dolaştırıyor”
SPoD (Sosyal Siyaset Cinsiyet Kimliği ve Cinsel Yönelim Çalışmaları Derneği) Siyasetlerden Sorumlu Genel Koordinatörü Avukat Hatice Demir, LGBTİ+ örgütlerinin içinde bulunduğu durumu “Her şey pamuk ipliğine bağlı” tabiriyle özetliyor.
Avukat Hatice Demir
Yeni yasanın tesirlerinin mevcut siyasi iklimle birlikte kıymetlendirilmesi gerektiğini belirten Demir, kontrol süreçlerinin öngörülemez olduğunu tabir ediyor. Demir, “Net bir kılavuz yok. Bir dernekten eğitimlerde kullanılan sunumlar dahi isteniyorken bir öteki dernekten yalnızca fon alınarak yapılan faaliyetlere dair genel bir bilgi istenebiliyor” diyor.
Türkiye’de kamunun LGBTİ+ derneklerine rastgele bir fon dayanağında bulunmadığını belirten Demir, milletlerarası kurumlarla çalışmaları gerektiğini söylüyor. Demir, pratikte yaşananları şöyle aktarıyor:
“Hükümetin öteki ülkelerle olan ilgisine nazaran, bizim fon aldığımız kuruluş ya da konsolosluk dost ya da düşman ilan edilebiliyor. Örneğin bugün bir ülkeyle bağlantılar uygunsa, o konsolosluktan ya da oradaki memleketler arası fon veren bir örgütten alınan fon sorun olmuyor. Lakin yarın o ülkeyle alakalar bozulunca, o ülkedeki bir kuruluşla proje yürüten herkes kriminalize edilebiliyor. Hükümet hem hak temelli çalışan sivil toplumu desteklemiyor hem de bu türlü maddelerle zirvemize inebilecek bir balyozu daima başımızın üstünde dolaştırıyor. Hissettiğimiz ve deneyimlediğimiz şey bu.”
Af Örgütü: Kanun caydırıcı tesire neden oluyor
Uluslararası Af Örgütü de kelam konusu yasanın örgütlenme ve tabir özgürlüğüne tesirini inceleyen bir rapor hazırlamıştı. Raporda kanun sivil toplum örgütlerinin yasal faaliyetlerini kısıtlayarak “caydırıcı etkiye” neden olduğu tespiti yapıldı.
Ayrıntıları geçen hafta açıklanan rapor, 23 sivil toplum örgütünün katıldığı anket çalışması ve dokuz insan hakları örgütünün katıldığı görüşmelere dayanıyor.
Raporda kanunun sivil toplum örgütleri üzerindeki tesiri, bu görüşmelerde paylaşılan örneklerle anlatıldı. Buna nazaran, çok sayıda sivil toplum örgütü, yeni mevzuattaki muğlaklıklar nedeniyle memleketler arası fon kuruluşlarına müracaatta bulunmakta tereddüt ediyor. Milletlerarası kuruluşlardan fon alan örgütler kontrolden geçirilebiliyor, yurt dışından alınan yardımların kullanımı ile ilgili ise detaylı bir inceleme yürütülüyor. Maddeden nasıl etkilenebileceklerini kestiremeyen örgütler, kaynak geliştirme faaliyetlerini kısıtlıyor ya da süreksiz olarak askıya alıyor. Öte yandan raporda, idari makamlar tarafından gerçekleştirilen kontrollerin şeffaflık içermediği ve keyfi olduğu izlemi edinildiği de paylaşılıyor. Kısa bir müddet evvel denetlenen kuruluşların tamamı, yetkililerin kontrol raporlarını paylaşmadığını kaydediyor.
Aynur Tekin
© Deutsche Welle Türkçe
