Küçük yaşta figüran olarak girdiği setlerde kısa müddette Türkiye’nin efsane oyuncularından birine dönüşen Fatma Girik hayatını kaybetti. Sayısız sinema sinemasının yanında toplumsal sıkıntılara ve siyasete de ilgisiz kalmayan Girik, Söz Fato’da isimli bir televizyon programı ve bir periyot Şişli Belediye Başkanlığı da yaptı. Girik, son yıllarını annesi, 17 kedisi ve beş köpeğiyle birlikte Bodrum’da geçirdi. Tedavi nedeniyle Bodrum’dan İstanbul’a dönen Girik burada hayatını kaybetti.
“Tek derdim meskene ekmek götürmekti”
12 Aralık 1942’de İstanbul’da dünyaya gelen Fatma Girik, emekçi bir ailenin kızıydı. Sultanahmet’te iki katlı paylaşımlı bir ahşap meskenin bir odasında yaşıyorlardı. Annesi ve babası daima çalıştığından şimdi altı yaşındayken kardeşinin ve meskenin bakımını üstlenmek zorunda kalmıştı. O yılları anlatırken “Komşulardan yardım isteyerek yaktığım gaz ocağında kuru fasulye yapardım, lakin sevdiğimden değil, bildiğim tek yemek olduğundan” demişti.
Yeni Sabah Gazetesi’nde emekçi olarak çalışan komşuları, ek gelir elde etmek için sinemalarda figüranlık yapıyordu. Bir gün sete giderken Fatma Girik ve annesi Münevver Girik’i de yanında götürdü, böylece Fatma Girik sinema ile tanışmış oldu.
O vakitler büyük hayaller kurmadığını, zenginliği ve lüksü aklının ucundan bile geçmediğini söyleyen Girik, tek kederinin meskene ekmek götürmek olduğunu anlatmıştı. Kazandığı birinci parayla mavi bir bluz ve muz almıştı: “Muz o kadar ulaşılmazdı ki bizim için o vakitler; birinci sefer 14 yaşında yedim.”
“Sinema benim çocuğum oldu”
Figüranlık yaptığı birkaç sinemanın akabinde birinci başrolünü direktörlüğünü Seyfi Havaeri’nin yaptığı Leke (1957) isimli köy sinemasında oynadı. Bundan sırf üç sene sonra, periyodun en kıymetli direktörlerinden Memduh Ün’ün 1960 yapımı Mevt Peşimizde sinemasındaki performansıyla ismini duyurdu.
Memduh Ün ile bu tanışıklığı daha sonra 60 yıllık bir aşka evrilecekti. Girik, Ün ile olan ilgisini, “Onu anlatırken gözlerim doluyor, tüylerim diken diken oluyor. Daha da büyüyor aşk biçim değiştirdikçe, yok olma ihtimali hiç kalmıyor. O sen, sen o oluyorsun” kelamlarıyla anlatmıştı.
Sanatçı, sinema mesleğindeki birinci mükafatını 1965 yılında, Haldun Taner’in tıpkı isimli tiyatro oyunundan sinemaya uyarlanan, direktörlüğünü Atıf Yılmaz’ın yaptığı Keşanlı Ali Destanı filminde oynadığı rol ile Antalya Altın Portakal Sinema Festivali’nde aldı. Akabinde 1969 yılında Ezo Gelin (1968), 1970 yılında Büyük Yemin (1969) ve Boş Beşik (1969), 1971 yılında Acı (1970) sinemalarındaki rolleriyle Adana Altın Koza Sinema Festivali’nde En Uygun Bayan Oyuncu mükafatlarına paha görüldü.
200’e yakın sinemada rol alan Girik, sinemanın kendisi için ehemmiyetini “Sinema benim çocuğum oldu, hayatım oldu. En hoş hisleri, heyecanları, sevinçleri, kaygıları ben sinema ile yaşadım” kelamlarıyla tabir etmişti.
“Gerçeklerden vazgeçemeyiz”
Kanlı Nigar, Sürücü Nebahat, Erkek Fatma, Toprak Ana, Avare Kız, Zilli Nazife, Ezo Gelin… Fatma Girik, oynadığı birçok sinemada, tuttuğunu koparan, güçlü ve gururlu bayan karakterlere hayat verdi, Anadolu’da yaşayan bayanların sıkıntılarının görünür olmasına vesile oldu.
Hayat verdiği karakterler ortasında akıllarda en çok yer edeni Sürücü Nebahat’tı. Sinemanın 1970 yılında vizyona giren versiyonunda Fatma Girik, babasının vefatından sonra ailesinin geçimini sağlamak için “erkek işi” olarak görülen baba mesleği taksiciliğe başlayan genç bir kızı canlandırıyordu. Bir bayan, kamusal alanda var olabilmek ve ekonomik özgürlüğünü elde edebilmek için illa “erkekleşmek” mi zorundaydı? “Şoför Nebahat”, bir sinema karakteri olmanın ötesinde toplumsal göndermeleriyle gündelik hayatın kalıplaşmış sözlerinden biri haline geldi.
Girik, rol aldığı sayısız sinema ortasında en unutamadığı sinemanın Yılanların Öcü olduğunu söylemişti. Yoksul Baykurt’un tıpkı isimli romanından uyarlanan, direktörlüğünü Şerif Gören’in yaptığı 1985 tarihli bu sinemada Girik’in rol arkadaşı Kadir İnanır’dı. Sinema, Anadolu’nun ücra bir köyünde yaşayan iki aile ortasındaki meseleler üzerinden iktidar, mülkiyet ve aile kavramlarına tenkitler getiriyordu.
Sinemanın gerçekleri göstermezse seyirciye ihanet etmiş olacağını düşünen sanatçı, sadece gerçekleri yansıtan üretimlerde rol almayı tercih ettiğini lisana getirmişti: “İzleyicilerin sorunları, geçim sorunları, sefaletleri, töreleri ve geleneklerini görmezden gelirsek seyirciye ihanet etmiş oluruz. Sinema seyircisiyle var. Gerçeklerden vazgeçemeyiz.”
“Gurur dolu uzun bir seyahatti bizimkisi”
Türkan Şoray, Hülya Koçyiğit, Filiz Akın ve Fatma Girik… Yeşilçam Sineması’nın “dört yapraklı yoncası” olarak nitelendirilen ve 1960’lı yıllara damga vuran bu unutulmaz bayan oyunculara karşı olan sevgi, geçmişten bugüne hiç değişmedi.
Fatma Girik, halkın bu ağır ilgisini “İnsanlar bizi olduğumuz üzere sevdiler. Zira biz beyazperdede de kendimize yakın özellikte bayanları oynadık. Dürüst, samimi, fedakâr, aşka ve gurura inanan… Gurur dolu bir uzun seyahat oldu bizimkisi” kelamlarıyla yorumlamıştı.
“Parayla işim olmadı, yalnızca hizmet ettim”
1987’de TRT’de yayınlanan Gönül Dostları adlı diziyle televizyona geçen Fatma Girik, daha sonra ekranları bırakıp siyasete atıldı. 1989 mahallî seçimlerinde Sosyaldemokrat Halkçı Parti’den (SHP) aday oldu ve İstanbul Şişli Belediye Lideri seçildi. 1994 lokal seçimlerine kadar vazifesine devam etti.
Belediye başkanlığı mühletince parayla hiç işi olmadığını, yalnızca hizmet ettiğini söyleyen Girik, buna karşın rüşvet teklifiyle karşılaştığını fakat buna gereken karşılığı verdiğini lisana getirmişti.
Belediye başkanlığının akabinde tekrar ekranlara dönen sanatçı, Kanal D’de yayınlanan Söz Fato’da isimli bir televizyon programının sunuculuğunu yaptı. Bu program, o devir büyük tartışmalara sebep olmuş, hatta programda ele alınan hususlar ve yapılan haberler nedeniyle Girik’in yolu sık sık mahkemelere bile düşmüştü.
Mavi gözleri ve dik duruşuyla akıllara kazınan Fatma Girik ömrünü toplumsal sorunlara karşı hassaslığını hiç yitirmemiş ve halkın sevgisini karşılıksız bırakmamış bir sanatçı olarak tamamladı.
Fatima Çelik
© Deutsche Welle Türkçe
