Ankara’da altı muhalafet partisinin altına imza attığı Güçlendirilmiş Parlamenter Sistem Mutabakat Metni’nde yargıya ait kısımlar, yargıda yankı uyandırdı. DW Türkçe’nin konuştuğu ve isminin yazılmasını istemeyen yüksek yargıçlar, yargının bağımsızlığının sağlanması teklifini desteklerken yüksek mahkemelerin tekrar yapılandırılması konusunda ise ihtarlarda bulundu. Bilhassa Anayasa Mahkemesi’nin üye sayısının ve yetkilerinin artırılmasına yönelik itirazlar geldi.
CHP, DÜZGÜN Parti, Saadet Partisi, Demokrat Parti, Gelecek Partisi ve Deva Partisi önderleri, 28 Şubat’ta Ankara’da Güçlendirilmiş Parlamenter Sistem Mutabakat Metni’ne imza attı. Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi’ne son vermeyi taahhüt eden metinde, bilhassa yargı kurumlarının yapılandırılması ve seçim sisteminin değiştirilmesi öngörüldü. Yargının bağımsızlığı ve tarafsızlığının sağlanacağıbelirtilen metinde, yürütme organının yargıya müdahalesini engelleyecek önlemlerin alınacağı tabir edildi. Metinde, yargıyla ilgili şu düzenleme planları öne çıkmıştı:
– Yargıçlar ve Savcılar Konseyi (HSK) kaldırılacak, Yargıçlar Şurası ve Savcılar Şurası halinde iki farklı heyet oluşturulacak.
– Çoklu baro uygulamasına son verilecektir.
– Anayasa Mahkemesi’nin misyon ve yetkileri genişletilerek güçlü ve tesirli kontrol için Mahkeme yine yapılandırılacak. Kişisel müracaatın kapsamı, bahis ve başvurulabilecek haklar bakımından genişletilecek. Kamu hukuksal bireylerinin de ferdi müracaat hakkı kabul edilecek.
– Yasama, yürütme, yargı organları ile siyasi partiler ya da Anayasa’da düzenlenen kurumlardan biri, bir başka anayasal organ ya da kurumun anayasal yetkilerini aştığı teziyle Anayasa Mahkemesi’ne başvurabilecek.
– Anayasa Mahkemesi, Yargıtay, Danıştay ve HSK’ya üye seçim sistemi değiştirilecek.
– Yüksek Seçim Heyeti ve Sayıştay Başkanlığı da yüksek mahkeme olarak düzenlenecek.
Yargı teklife nasıl bakıyor?
Peki, yargıda esaslı değişiklikler öngören Güçlendirilmiş Parlamenter Sistem önerisi, yargıda nasıl yankılandı? DW Türkçe, mevzuyu yüksek mahkemelerdeki yüksek yargıçlara sordu. Birtakım yüksek yargıçlar, isimlerinin yazılmaması kaydıyla tüzel görüşlerini tabir etti.
Bir Anayasa Mahkemesi üyesi, AYM’ye üye seçiminin Meclis’te nitelikli çoğunlukla yapılmasını olumlu buldu. Lakin tıpkı AYM üyesi, metinde yer alan üye sayısını arttırma teklifine olumsuz bakarak “Çok üyeli AYM hakikat değil. İş yükünü hafifletme manasında bu süreksiz tahlil olur. Sonuca değil, sebebe odaklanmak lazım. AYM kararlarının tesirli uygulanmasını sağlayacak somut sistemler kurulmalı” dedi.
Kamu hükmî şahısların AYM’ye ferdi müracaatta bulunabilme teklifine karşı çıkan tıpkı üye, “Mahkemenin işyükü sorunu esasen var. Bu da eklenirse ferdi müracaat sayısı daha da artar. Ferdî müracaatın kapsamının genişletilmesi üzerinde dikkatlice düşünülmesi gerekir” tabirini kullandı.
Altı muhalefet partisinin başkanı, Güçlendirilmiş Parlamenter Sistem Ortak Metni’ne imza attı
“AYM’ye özel yetki güç sorunu yaratır”
AYM üyesi, Yüksek Mahkeme’ye erkler ortasındaki organ uyuşmazlığı problemini çözme yetkisi verilmesi konusunda da ihtarlarda bulundu. “Bunun öngörülmesi güç ve karmaşık güç meselelerine neden olabileceğini “belirten AYM üyesi, “Taslak, ferdî müracaatın kapsamını genişletiliyor. Özel yeni yetkiler veriyor. AYM’yi çok güçlendiriyor. Bu bir manada, günümüz problemlerine reaksiyon taslağı. 12 Eylül devrinden biliyoruz. Reaksiyon kaynaklı yasal düzenlemeler diğer meselelere yol açabilir” dedi.
Bir Danıştay üyesi ise yargının en büyük sorunun inanç olduğuna işaret ederek, DW Türkçe’ye şunları söyledi:
“Metinde yargıya inancın nasıl sağlanacağının ortaya konulması gerekirdi. Bu düzenlenmemiş. Yargının sorunu, bağmısızlık ve tarafsızlık değil. Üç kişilik bir mahkemede, tıpkı davada yargıçlar değişince kararlar farklı çıkabiliyor. Kurumsal olarak yasamanın, yürütmenin yargıya müdahalesinden arındırılması meseleleri çözmüyor. Sorun hukuka uymakta. Bizde, hukuka uymama konusunda toplumda uzlaşı var. Şahısların kuralara uymasının nasıl sağlanacağı değerli. Türkiye’nin sorunu yasa değil. Sorun uygulamada ve bireylerde. Devlet ile milleti barıştırmak gerekiyor. Sokaktaki vatandaşın devlete sadakatini tekrar tesis etmeli.”
Söz konusu Danıştay üyesi, Anayasa Mahkemesi’ne yeni yetkiler verilmesine de karşı çıkarak “AYM’ye temyiz mahkemesi üzere bakıyorlar. Mevcut AYM; aslında iş yükü altında eziliyor. Üyesi ve kısım sayısı arttırılırsa, misyon ve yetkileri genişletilirse, Yargıtay’ı ve Danıştay’ı kapatalım o vakit. Bu gerçek değil.” dedi. AYM üyelerini Yargıtay ve Danıştay Genel Şuralarının seçmesi gerektiğini kaydeden Danıştay üyesi, ayrıyeten yüksek yargı içerisindeki “tarikat yahut cemaatlere mensup şahısların temizlenmesi, ehliyet ve liyakat sahibi şahısların yine seçilmesi” teklifinde bulundu.
Olumlu bulunan değişiklikler
Konuya ait görüştüğümüz bir Yargıtay üyesi de değerlendirmelerini aktardı. Bu üye, metindeki yargı bağımsızlığı vurgusu, yargıçlara coğrafik teminat, başsavcılıklara bağlı isimli kolluk kurulması, özel yetkili mahkemelerin kaldırılması, HSK’nın ikiye ayrılması, heyetten Adalet Bakanı ve Yardımcısı’nın çıkarılması, baroların anayasal teminata kavuşturulması, AYM üyelerini Meclis’in seçmesi, Yargıtay üyelerinin 65 yaşına kadar çalışması üzere başlıkları “olumlu” bulduğunu söyledi.
Adının yazılmasını istemeyen bu Yargıtay üyesi, mevcut düzenlemede Yargıtay üyelerinin 12 yıl misyon yaptığını belirterek “Yargıtay üyesi, 12 yılın sonunda uzak bir yere tayinle sürüleceği kaygısını taşırsa müddeti dolmaya yaklaşınca farklı temas arayışlarına girebilir. Bu durum yargı bağımsızlığına uygun değil. 12 yıl müddet koymaktansa seçilebilmek için yaş kriteri koymak daha gerçek. Muhalefetin bu sorunu görüp tespit etmesi önemli” dedi.
Yargıtay üyesinin eleştirileri
Ancak birebir Yargıtay üyesi, mutabakat metnindeki birçok teklife ait ise “olumsuz” görüşlerini sıraladı. Yargıçların yanılgılı kararlarında, verilen tazminatın yargıçlara rücu ettirilmesinin “özgür karar vermeyi engelleyeceğini” belirten Yargıtay üyesi, “Keyfiliği önleyelim derken bağımsızlığı kaybedebiliriz” dedi.
Anayasa Mahkemesi’nin üye sayısını arttırmanın mahkemenin çalışmasını zorlaştıracağını belirten birebir Üye, Yüksek Seçim Şurası’nın kaç üyesi olacağı, nasıl seçileceğinin açıklanmamasını eleştirdi, “Bu mevzu hassas ve değerli; muğlak bırakılması sorunlu” dedi.
Söz konusu Yargıtay üyesi, HSK üyelerinin yarısının Meclis’ten seçilmesine ise “Meclis’in seçtiği üyelere filanca partinin kontenjanı diye bakılıyor. Hala bu sorunu yaşıyoruz” diyerek karşı çıktı. İsimli ve idari yargının da HSK üyelerinin seçmesi fikri konusunda ise “Bu yanlış, biz bunun mahsurlarını FETÖ vaktinde yargıda gruplaşmalara neden olduğu için gördük. Birebir yanılgıya tekrar dönmek yanlış ve anlamsız” dedi. Tıpkı üye, HSK üyelerinin seçimi konusunda teklifini şöyle lisana getirdi:
“Bana nazaran olması gereken ise şu: İki üyeyi TBMM seçmeli; biri genel olarak iktidar kontenjanından birisi de muhalefet kontenjanından. Böylelikle HSK’da millet iradesi de yansır. Yargıçlar Şurası’nın öteki üyelerini Yargıtay ve Danıştay genel konseyleri seçmeli. Bakan ve müsteşar yalnızca Savcılar Şurası’nda yer almalı. Barolar, HSK’ya üye seçmemeli. Zira hakim savcılar barolarda misyon almıyor. Meclis tarafından seçilecek Anayasa Mahkemesi üyelerinin parti kontenjanı ve temsilcisi üzere algılanmaması için nasıl bir önlem alınacağı hususu meçhul.”
DW Türkçe’ye konuşan bir HSK üyesi ise teklifin bir kısmının geçmişte Gülen yapılanmasına yakın bireyler tarafından 2009-2011 yılları ortasında gündeme getirildiğini, yeni bir şey olmadığını savundu.
AYM’in Şanlı Divan yetkisi alınmalı
Ankara’da vazife yapan bir Cumhuriyet Savcısı ise, metni yargı açısından genel olarak “iyi hazırlanmış” olarak buldu. Buna karşılık Anayasa Mahkemesi’nin Büyük Divan yetkisinin alınması gerektiğini belirten savcı, bu misyonu Yargıtay Liderler Şurası’ndan oluşacak bir heyete verilmesi gerektiğini kaydetti. Ayrıyeten Yargıtay üyelerinin seçimleri konusunda objektif kıstaslar getirilmesini istedi.
Alican Uludağ
© Deutsche Welle Türkçe
