Türkiye’nin Suriye’nin kuzeyine yeni bir operasyon düzenleme planı tartışılırken Irak’ın kuzeyindeki Dohuk vilayetinin Zaho ilçesine yönelik bombardıman bölgede tansiyonu yine tırmandırdı.Irak idaresi, dokuz sivilin hayatını kaybettiği ataktan Türkiye’yi sorumlu tuttu. Ankara ise hücumun PKK tarafından düzenlendiğini söylüyor. Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu bugün TRT Haber’de yaptığı açıklamada, “Türkiye’nin terörle gayretini engellemek için yapılan bir akındır, Irak makamlarının da bu tuzağa düşmemesi gerekiyor” sözlerini kullandı.
Bombardımanın akabinde Irak merkezi idaresi, Bağdat’taki Türkiye Büyükelçisi’ni Dışişleri Bakanlığı’na çağırdı.Irak’ta büyük yankı yaratan olayla ilgili olarak Iraklı Şii başkan Mukteda Sadr da Irak hükümetine davette bulunarak Türkiye ile diplomatik münasebetlerin azaltılması, iki ülke ortasında uçuşların durdurulması ve hudut kapılarının kapatılması talebinde bulundu.
Zaho’daki bombardımanda sivilin hayatını kaybettiği açıklandı Fotoğraf: Ismael Adnan/AFP
Olaya ait Kuzey Irak idaresinden de açıklamalar geldi. Kuzey Irak merkezli haber ajansı Rudaw’a nazaran Mesrur Barzani, “Sivillere yönelik taarruzların hiçbir makul sebebi olamaz. Çok sık yaşanan bu cins olaylar durmalıdır. Kapsamlı bir soruşturma için Bağdat ile işbirliği yürütüyoruz. Bölgemiz Türkiye ve PKK’nin çatışması ile sıklıkla şiddetin içine çekiliyor” açıklamasını yaptı.
Ankara’daki diplomatik kaynaklar ise Irak yetkililerinin yaptığı sert açıklamaları”Irak şu sırada hükümet kurma basamağında ve biraz da Türkiye üzerinden bir iç birlik ve mutabakat sağlama arayışı içinde” kelamlarıyla pahalandırıyor.
“Bağdat’la gerginlik yaratabilir”
Türkiye’nin eski Erbil Başkonsolosu Aydın Selcen de DW Türkçe’ye yaptığı değerlendirmede, taarruzun gerçekleştiği bölgenin kontrolünde Bağdat idaresinin çok tesirli olmadığını ve reaksiyon için asıl bakılması gerekenin Irak Kürdistan idaresi olduğunu belirterek Irak Kürdistan Bölgesel İdaresi (IKBY) Başbakanı Mesrur Barzani dışında pek çok kişinin şu an için sessiz olduğuna dikkat çekti.
Bu taarruzun Türkiye’nin Bağdat idaresi ile münasebetlerinde gerginlik yaratabileceğini belirten Selcen, Irak’taki mevcut siyasi tabloyu “Irak’ta seçim sonrası yeni bir hükümet kurulamadı. Eski cumhurbaşkanı ve eski başbakanla uzatmaları oynuyorlar. Bağdat’ta bir istikrarsızlık ortamı var şu an. Öbür taraftan Irak Kürdistan bölgesinde de sonbaharda seçimler var” kelamlarıyla aktardı.
Saldırının nasıl ve kim tarafından gerçekleştirildiğine dair şu an için elde kâfi bir bilgi bulunmadığını ve balistik inceleme yapılması gerektiğini da söyleyen Selcen, bölgede Saddem Hüseyin periyodundan kalma mayınların hâlâ bulunduğunu, bunların tam temizlenmediğini ve patikaların dışına çıkmanın dahi tehlikeli olabildiğini de anımsatıyor.
İran ve Ortadoğu Uzmanı Dr. Hande Orhon Özdağ, Türkiye’nin artık 5 milyon kadar Suriyeli Arap’ı da topraklarında ağırlayan hassas bir demografik durumda olduğuna dikkat çekerek “Gerçekten terörle uğraş edilebilmesi için Türkiye’nin Irak Merkezi İdaresi, İran ve Türkiye’nin verdiği ortak fotoğrafın yine yakalanması ve bu resme Suriye’nin de eklenmesi gerekiyor üzere duruyor” yorumunu yaptı.
Suriye’ye operasyon için yeşil ışık yakılmadı
Irak’taki olay Türkiye, Rusya ve İran’ı bir ortaya getiren Astana tepesinin çabucak akabinde meydana geldi. Tahran’daki buluşmada Erdoğan, İran Cumhurbaşkanı Reisi ve Rusya Devlet Lideri Putin’den Suriye’ye yönelik düzenlenmesini istediği yeni bir operasyona dayanak aradı.
Ankara’dan daha evvel yapılan açıklamalarda PKK’nın Suriye ayağı olarak nitelendirilen YPG’den Türkiye’ye yönelik atakların sıklaştığı belirtilmiş ve bu ögelerin temizlenmesi için başlatılacak operasyonun gayesi olarak Tel Rıfat ve Menbiç gösterilmişti. Türkiye’nin burada 30 kilometre derinliğinde bir inançlı bölge oluşturmak istediğine dair de haberler yayımlanmıştı.
Ancak Tahran’da görüşmelerini sürdürdüğü sırada İran’ın dini başkanı Hamaney’den gelen açıklama İran’ın bu türlü bir operasyona sıcak bakmadığını gösterdi. Hamaney, “Suriye’nin kuzeyine yapılacak rastgele bir askeri akın katiyetle Türkiye, Suriye ile birlikte tüm bölgeye ziyan verecek ve teröristlere yarar sağlayacaktır” tabirlerini kullandı.
Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ise Astana doruğu sırasında yaptığı açıklamada “Millî güvenliğimize kasteden şer odaklarını Suriye’den söküp atmakta kararlıyız” derken uçakta yaptığı açıklamada ise Suriye’nin kuzeyine askeri harekat konusunun Türkiye’nin gündeminden çıkmadığını söyleyerek “Yeni bir harekât konusu ulusal güvenlik telaşlarımız giderilmediği sürece gündemimizde yer almaya devam edecek” dedi.
Astana’da Rusya Devlet Lideri Vladimir Putin’in de açıklamalarında terörle gayrete ait kelamlara yer verildi fakat İran idaresi üzere Moskova’dan da operasyon için Türkiye’yi tatmin eden güçlü bir yeşil ışık yakılmadı.
“Operasyon sonlu bir alanla sonlu tutulabilir”
Diplomatik ve askeri gözlemciler, Türkiye’nin şimdiye kadar Suriye’de düzenlediği operasyonların Rusya’nın tam manasıyla takviyesi olmasa da biraz da itiraz da etmemesiyle mümkün olabildiğine, zira bu çeşit operasyonlarda çok değerli olan hava üstünlüğünün Rusya’ya bağlı olduğuna işaret ederek bu iki ülkenin güçlü itirazına karşın yeni bir operasyonun mümkün olamayacağını ya da çok kısıtlı bir alanla hudutlu tutulabileceğini belirtiyor.
İran ve Ortadoğu Uzmanı Dr. Hande Orhon ÖzdağFotoğraf: privat
İran ve Ortadoğu Uzmanı Dr. Hande Orhon Özdağ, İran ve Rusya’nın Türkiye’nin muhtemel operasyonuna yönelik tavırlarını şöyle özetliyor:
“Bu iki ülkenin terörle uğraş edilmesi konusunda çekinceleri yok. Lakin Türkiye’nin terörle gayret formülü olarak ileri sürdüğü hudut ötesi operasyonlara karşılar. Argümanları ise hudut ötesi operasyonların Suriye’de istikrarsızlığı artıracağı istikametinde. Operasyon olmadan da Türkiye’nin maksadı olan, hududun 30 km derinden PKK-YPG’den arındırılması mümkün gözükmüyor. Rusya ve İran ise diplomatik tahlil olana kadar alandaki statükonun korunması ya da sırf kendi lehlerine değişmesi taraftarı üzere duruyor. Türkiye bu noktada belirli ki bir güvenilirlik sıkıntısıyla karşı karşıya.”
Operasyona İran’dan net karşı duruş
Bu ortada Tahran’da Erdoğan ile Hamaney görüşmesinin yapılan açıklamalara da yansıdığı formda çok olumlu bir atmosferde geçmediği de belirtiliyor.
DW Türkçe’ye konuşan İran ve Ortadoğu Uzmanı Arif Keskin, Astana’da Hamaney-Erdoğan görüşmesinin pek yeterli geçmediğine dair İran basınında bilgiler bulunduğunu ve bunun Hamaney’in yaptığı açıklamada da görüldüğünü belirterek İran’ın bundan sonra yalnızca Suriye değil Irak bağlamında da Türkiye’yi zora sokabilecek bir tutum içinde olmasının sürpriz olmayacağını belirtti.
Keskin, Hamaney’in “Türkiye’nin güvenliği bizim güvenliğimizdir. Suriye de Türkiye’nin güvenliği olmalı” dediğini aktararak, bu kelamları şöyle yorumladı:
“Bu aslında bir nevi örtülü tehdittir ve manası şudur: Türkiye, Suriye’ye operasyon düzenleyecekse inançta olamaz. İran, Türkiye’nin Suriye arayışından önemli halde rahatsız olduğu muhakkak ve bunu da söyledi. Tahran’ın beklentisi Türkiye’nin operasyondan vazgeçmesi. Erdoğan ise Hamaney görüşmesi sonrası kararlı olduklarını yineledi. Bu bir inatlaşmaydı aslında. Bu süreç İran’ı farklı bir senaryoya yönlendirebilir ve İran Türkiye’yi Irak’ta da güç duruma sokarak onu çift taraflı kasvete sokmak isteyebilir.”
İran ve Ortadoğu Uzmanı Arif KeskinFotoğraf: Privat
Özdağ da operasyon için ismi zikredilen Tel Rıfat bölgesinin İran’ın kontrolündeki Zehra ve Nubul’a yakın bölgeler olduğuna işaret ederek Türkiye’nin operasyon yapması durumunda İran kontrolündeki silahlı güçlerle direkt karşı karşıya kalma riski bulunduğunu vurguladı.
İkidarın Astana sürecine kadarki Suriye siyasetinin İranlılar özelinde olumsuz bir bakiyesi bulunduğunu da anımsatan Özdağ, şunları söyledi:
“Suriye krizinin başından Astana Süreci’nin başladığı 2016 sonlarına kadar aslında Türkiye ve İran birbirine karşı örtük bir vekil savaşı sürdürdü. İran takviyeli Şii milis kümelerle Türkiye takviyeli ÖSO başta olmak üzere öbür Sünni-cihatçı milisler birbirine karşı savaştı. Ayrıyeten Suriye kriziyle birlikte Suriye’de tesirini perçinleyen İran, geçmiş tecrübeler nedeniyle tam olarak muteber bir müttefik olarak algılayamadığı Türkiye’nin alanda bir hareket alanı edinmesini istemiyor.”
